Anemie: definitie, oorzaken en opsporing

Bloedarmoede is een veel voorkomende bloedziekte, die meestal het gevolg is van een ijzertekort. Het is daarom een echt volksgezondheidsprobleem dat wereldwijd meer dan anderhalf miljard mensen treft. Het grootste risico lopen kinderen, adolescenten, zwangere vrouwen en vrouwen in de vruchtbare leeftijd. De aandoening treft echter alle leeftijdsgroepen, inclusief mannen en ouderen.

In Frankrijk heeft naar schatting 25% van de vrouwen voor de menopauze een ijzertekort, waarbij 5% aan bewezen bloedarmoede lijdt. Bij mannen en ouderen komt bloedarmoede minder vaak voor, maar het blijft een bron van zorg vanwege de mogelijke gevolgen voor de algemene gezondheid.

Wat is bloedarmoede en hoe herken je het?

Bloedarmoede wordt gedefinieerd als een daling van het hemoglobinegehalte in het bloed. Dit eiwit, dat in rode bloedcellen zit, is essentieel voor het transport van zuurstof naar de cellen. Wanneer het hemoglobinegehalte daalt, krijgt het lichaam minder zuurstof, wat leidt tot intense vermoeidheid, een bleke huidskleur, kortademigheid bij inspanning en soms duizeligheid of hoofdpijn.

Het is niet één ziekte, maar een syndroom dat verschillende onderliggende oorzaken kan hebben. Bloedarmoede kan mild zijn en onopgemerkt blijven, maar het kan zich ook manifesteren met duidelijke klinische symptomen die de levenskwaliteit aantasten.

Wat zijn de biologische mechanismen achter bloedarmoede?

Er zijn drie belangrijke mechanismen die bloedarmoede kunnen veroorzaken:

• Acuut of chronisch bloedverlies, zoals hevige menstruaties of spijsverteringsbloedingen.
• Een vermindering in de productie van rode bloedcellen door het beenmerg, vaak gekoppeld aan voedingstekorten of chronische ziekten.
• Een toename in de vernietiging van rode bloedcellen, een fenomeen dat bekend staat als hemolyse en dat een immunologische, infectieuze of genetische oorzaak kan hebben.

Inzicht in deze mechanismen maakt het mogelijk om het type bloedarmoede in kwestie te identificeren en een geschikte behandeling voor te stellen, zowel medisch als natuurlijk.

Wat zijn de verschillende soorten bloedarmoede en hoe kunnen ze worden onderscheiden?

Bloedarmoede manifesteert zich niet bij alle patiënten op dezelfde manier. Er zijn verschillende categorieën, afhankelijk van de grootte van de rode bloedcellen (gemiddeld bloedcelvolume), hun hemoglobinegehalte en de capaciteit van het beenmerg om nieuwe bloedcellen aan te maken (reticulocytengehalte).

Generatieve hypochrome microcytaire anemie

Dit is de meest voorkomende vorm. De rode bloedcellen zijn klein en slecht gekleurd door een gebrek aan hemoglobine. Deze vorm van bloedarmoede is meestal te wijten aan een ijzertekort, dat te wijten is aan onvoldoende inname of overmatig verlies (hevige menstruaties, spijsverteringsbloedingen).

Aregeneratieve macrocytaire normochrome anemie

Hier zijn de rode bloedcellen groter dan normaal. Deze bloedarmoede wordt vaak in verband gebracht met een tekort aan vitamine B12 of foliumzuur (vitamine B9). Het kan een voedingsoorsprong hebben of het gevolg zijn van een stoornis in de darmabsorptie. Biermer-anemie is bijvoorbeeld een auto-immune vorm van vitamine B12-tekort.

Normocytische normochrome regeneratieve anemie

In dit geval hebben de rode bloedcellen een normale grootte, maar worden ze versneld afgebroken. Dit staat bekend als hemolytische anemie en wordt veroorzaakt door infecties, bepaalde genetische ziekten zoals sikkelcelanemie of reacties op bepaalde geneesmiddelen.

Zijngeneratieve normocytische normochrome anemie

Deze zeldzamere vorm is het gevolg van een disfunctie van het beenmerg. Ziekten zoals leukemie, bepaalde genetische ziekten (thalassemie) of hormonale tekorten (hypothyreoïdie, nierinsufficiëntie) kunnen deze bloedarmoede veroorzaken.

Wat zijn de klinische symptomen van bloedarmoede?

De symptomen variëren afhankelijk van de ernst van de bloedarmoede en de oorzaak ervan. Er zijn echter verschillende symptomen die alle vormen gemeen hebben:

• Aanhoudende vermoeidheid, zelfs na rust
• Bleke teint en slijmvliezen
• Hartkloppingen en kortademigheid bij inspanning
• Gevoel van duizeligheid, hoofdpijn
• Verminderde concentratie, geheugenproblemen
• Bij sommige patiënten een verminderd libido of stemmingsstoornissen

Als bloedarmoede gepaard gaat met ijzertekort, kunnen er andere symptomen optreden: broze nagels, droog haar, droge huid of zelfs barstjes in de mondhoeken.

Vormen die gekoppeld zijn aan een vitamine B12-tekort kunnen gepaard gaan met neurologische symptomen: tintelingen in de ledematen, gevoelloosheid, evenwichtsproblemen.

Tekenen van hemolytische anemie zijn onder andere gele ogen (subicterus), donkere urine en een vergrote milt.

Wie loopt het meeste risico op bloedarmoede?

Vrouwen in de vruchtbare leeftijd, vooral vrouwen met een spiraaltje, lopen vooral risico vanwege hun zware menstruatie. Zwangere vrouwen, vrouwen die borstvoeding geven en opgroeiende adolescenten lopen ook risico op een ijzertekort als hun voeding niet evenwichtig genoeg is.

Bij kinderen die in precaire omstandigheden leven, kunnen bepaalde soorten vergiftiging (lood, oud schilderwerk, riolering) de productie van rode bloedcellen verstoren.

Bloedarmoede als gevolg van spijsverteringsverliezen (maagzweren, poliepen, irriterende medicijnen) treft vaak ouderen, maar kan ook worden veroorzaakt door voedingstekorten, soms gekoppeld aan een verminderde eetlust of spijsverteringsproblemen.

Wat zijn de medische oorzaken van bloedarmoede?

Naast bloedverlies en voedingstekorten kunnen ook andere aandoeningen bloedarmoede veroorzaken:

• Chronische ontsteking (polyartritis, lupus, tuberculose, HIV)
• Kanker die het merg aantast of occulte bloedingen veroorzaakt
• Nierziekten die interfereren met de productie van erytropoëtine, het hormoon dat het beenmerg stimuleert
• Genetische ziekten (sikkelcelanemie, thalassemie, sferocytose)
• Blootstelling aan giftige stoffen of bepaalde geneesmiddelen

Het is essentieel om een arts te raadplegen om de exacte oorzaak van de bloedarmoede vast te stellen, aangezien de behandeling sterk afhangt van de diagnose.

Wat zijn de mogelijke complicaties van bloedarmoede?

Als bloedarmoede onbehandeld blijft, kan het ernstige gevolgen hebben voor de gezondheid. Ernstige chronische bloedarmoede kan het hart overbelasten en leiden tot angina pectoris, of zelfs het risico op een hartaanval verhogen bij kwetsbare mensen.

Een langdurig vitamine B12-tekort kan onomkeerbare neurologische schade veroorzaken als het niet op tijd wordt verholpen.

Tot slot kunnen sommige hemolytische anemieën leiden tot ernstige nierschade, die dringend behandeld moet worden.

Anemie is een complexe aandoening met meerdere oorzaken en verdient speciale aandacht vanaf de eerste tekenen. Hoewel de meest voorkomende vormen verband houden met ijzer- of vitaminetekorten, kunnen er ook andere, ernstigere oorzaken in het spel zijn. Een medisch consult is essentieel om een precieze diagnose te stellen en de juiste behandeling te implementeren.