Hoe kan bloedarmoede worden voorkomen en behandeld via de voeding?

Bloedarmoede wordt gekenmerkt door een daling van het aantal rode bloedcellen of hun hemoglobinegehalte. Hierdoor is het bloed minder goed in staat om zuurstof te vervoeren. Deze aandoening kan leiden tot vermoeidheid, kortademigheid en andere symptomen die de levenskwaliteit aantasten. Gelukkig zijn er effectieve behandelingen en preventieve maatregelen. Voeding is een van de belangrijkste manieren om bloedarmoede te bestrijden.

Anti-anemie” dieet: de centrale rol van voeding in preventie

Voeding speelt een sleutelrol in de preventie en behandeling van bloedarmoede. Onze voeding is veel meer dan een bron van energie, het is een hulpmiddel om rode bloedcellen in voldoende hoeveelheid en kwaliteit te produceren. Een anti-anemie dieet voorziet het lichaam van de voedingsstoffen die het nodig heeft voor erytropoëse (d.w.z. de productie van rode bloedcellen) en bevordert tegelijkertijd de opname ervan.

Onder de essentiële voedingsstoffen spelen ijzer, folaten, vitamine B12, vitamine C, eiwitten en andere sporenelementen een belangrijke rol.

Het is dus niet alleen belangrijk om deze voedingsstoffen te consumeren. Je moet ook begrijpen hoe je ze kunt combineren, hoe je de opname ervan kunt verbeteren en hoe je voedingsobstakels kunt vermijden die de opname ervan vertragen. Laten we eens kijken naar de basisprincipes van een strategisch dieet om bloedarmoede te bestrijden.

IJzer: een essentieel mineraal om goed in de gaten te houden

IJzer is de belangrijkste voedingsstof in de strijd tegen bloedarmoede. Het is een direct bestanddeel van hemoglobine, de molecule die zuurstof vervoert in het bloed. IJzertekort blijft de meest voorkomende oorzaak van bloedarmoede. Het treft vooral vrouwen in de vruchtbare leeftijd, kinderen, adolescenten, ouderen en sporters.

De twee vormen van ijzer in voedsel

Er zijn twee soorten ijzer:

• Haemijzer, dat voorkomt in voedingsmiddelen van dierlijke oorsprong: rood vlees, lever, gevogelte en vis. Het wordt goed opgenomen door het lichaam (ongeveer 25 tot 30%).
• Niet-heemijzer, van plantaardige oorsprong, zit in peulvruchten (linzen, kikkererwten), groene bladgroenten (spinazie, snijbiet), volkoren granen, zaden en gedroogd fruit. Het ijzer wordt minder goed opgenomen (2 tot 10%), maar bepaalde voedingscombinaties kunnen dit verbeteren.

De opname van non-haemijzer bevorderen

Om de absorptie van plantaardig ijzer te verhogen, raden we aan om het te combineren met een bron van vitamine C. Je kunt bijvoorbeeld citroensap toevoegen aan een linzensalade, of een sinaasappel, aardbei of kiwi aan een groentegerecht.

Obstakels voor ijzeropname vermijden

Bepaalde voedingsmiddelen verminderen de opname van ijzer. Je kunt ze het beste eten op een afstand van ijzerrijke maaltijden:

• Thee en koffie bevatten tannines die de opname vertragen.
• Zuivelproducten, die rijk zijn aan calcium, kunnen de absorptie ook verminderen.
• Fytaten (in bepaalde volkoren granen) en oxalaten (te vinden in rabarber en spinazie) verstoren ook de opname van ijzer.

Voor mensen met een ijzertekort of mensen die een risico lopen, kan suppletie nuttig zijn. Het moet echter worden voorgeschreven door een gezondheidsdeskundige. Het is ook essentieel om de instructies voor inname op te volgen om de effectiviteit te maximaliseren.

Vitamine B12 en folaten: essentiële bondgenoten voor rode bloedcellen

Een anti-anemie dieet steunt niet alleen op ijzer. Vitamine B12 (of cobalamine) en folaten (of vitamine B9) zijn net zo essentieel. Samen zijn ze betrokken bij de vorming van rode bloedcellen in het beenmerg. Bij een tekort produceert het beenmerg rode bloedcellen die te groot en ineffectief zijn. Dit staat bekend als megaloblastaire anemie.

Waar kan ik vitamine B12 in voedsel vinden?

Vitamine B12 komt bijna uitsluitend voor in voedingsmiddelen van dierlijke oorsprong: lever, vlees, vis, schaal- en schelpdieren, eieren en zuivelproducten. Veganisten (en sommige strikte vegetariërs) lopen daarom het risico op een tekort. In dit geval is suppletie vaak noodzakelijk, in de vorm van tabletten of injecties.

Folaten: bronnen en goede bereidingspraktijken

Folaten zijn ruim beschikbaar in donkergroene bladgroenten (zoals spinazie, snijbiet of waterkers), peulvruchten (linzen, spliterwten, zwarte bonen), citrusvruchten, avocado’s en volle granen.

Pas op met koken: dit vernietigt een groot deel van de folaten. Het is daarom aan te raden om voedsel zachtjes te koken of het zoveel mogelijk rauw te eten.

Gecombineerde tekorten: wat zijn de gezondheidsrisico’s?

Tijdens de zwangerschap neemt de behoefte aan foliumzuur sterk toe. Suppletie is vaak nodig om bloedarmoede te voorkomen en bepaalde neurale buisdefecten bij de foetus te voorkomen.

Een gecombineerd tekort aan foliumzuur en vitamine B12 kan naast bloedarmoede ook leiden tot ernstige neurologische aandoeningen. Het is daarom cruciaal om de inname te controleren, vooral in het geval van speciale diëten of spijsverteringsstoornissen zoals coeliakie of de ziekte van Crohn, die de opname door de darmen beperken.

Vitamine C: een natuurlijke booster van ijzeropname

Vitamine C is niet direct betrokken bij de productie van rode bloedcellen. Toch speelt het een centrale rol in het anti-anemie dieet. Het vergemakkelijkt de opname van non-haem ijzer, het soort ijzer dat in planten voorkomt.

Waarom is vitamine C nuttig tegen bloedarmoede?

Vitamine C zet non-haemijzer om in een chemische vorm die gemakkelijker door de darm wordt opgenomen. Het is daarom bijzonder nuttig voor mensen die weinig of geen vlees eten, of die een verhoogde ijzerbehoefte hebben.

Eenvoudige tips om meer vitamine C binnen te krijgen

Hier zijn een paar gemakkelijk te volgen ideeën:

• Voeg vers citroensap toe aan je groenten of peulvruchten.
• Serveer je vegetarische gerechten met rauwe groenten die rijk zijn aan vitamine C: rode paprika, rauwe kool, zwarte radijs.
• Sluit je maaltijden af met een stuk vers fruit: sinaasappel, kiwi, mango, aardbei of guave.

Eet je eten zoveel mogelijk vers en rauw

Vitamine C is kwetsbaar. Het wordt gemakkelijk vernietigd door warmte en licht. Lang koken of te lang bewaren verlaagt het gehalte in voedsel aanzienlijk.

Bovendien is het een echte gezondheidsbonus dankzij de antioxiderende werking. Vitamine C werkt ook als antioxidant. Het beschermt cellen tegen schade door oxidatieve stress, een factor die bepaalde vormen van bloedarmoede kan verergeren.

Eiwitten: bouwers van bloedcellen

We denken zelden aan eiwitten als we het hebben over het voorkomen van bloedarmoede. Toch zijn ze essentieel. Ze leveren de aminozuren die nodig zijn om bloedcellen te maken. Ze spelen ook een rol in de hemoglobinesynthese en het ijzermetabolisme.

Waarom zijn eiwitten belangrijk?

Zelfs bij voldoende inname van ijzer, vitamine B12 en foliumzuur kan een eiwittekort de productie van rode bloedcellen verstoren. Dit geldt vooral voor opgroeiende kinderen, ouderen en mensen die een vegetarisch of veganistisch dieet volgen.

Wat zijn de juiste eiwitbronnen?

• Dierlijke eiwitten: vlees, eieren, vis, melk, yoghurt, kaas.
• Plantaardige eiwitten: peulvruchten (kikkererwten, linzen, bonen), tofu, tempeh, quinoa, zaden (hennep, chia, vlas), gedroogd fruit.

Hoe kunnen vegetariërs hun inname optimaliseren?

Om een volledige inname van essentiële aminozuren te garanderen, kunnen vegetariërs verschillende plantaardige bronnen in dezelfde maaltijd combineren. Bijvoorbeeld: rijst, linzen of maïs, rode bonen.

Het regelmatig opnemen van deze voedingsmiddelen in je dieet helpt niet alleen om bloedarmoede te voorkomen, maar verhoogt ook de immuniteit, vitaliteit en spiermassa.

IJzersupplementen: indicaties en voorzorgsmaatregelen

IJzersuppletie blijft een van de meest gebruikte behandelingen voor bloedarmoede door ijzertekort. Deze vorm van bloedarmoede komt vaak voor bij vrouwen in de vruchtbare leeftijd, zwangere vrouwen, kinderen in de groei, ouderen en mensen met chronisch bloedverlies.

Wanneer moet ijzersuppletie worden overwogen?

Voordat een behandeling wordt gestart, is een medische diagnose essentieel. Deze is gebaseerd op een bloedonderzoek: hemoglobinegehalte, ferritine (ijzerreserves), transferrine en ijzerverzadiging. Zonder een bevestigd tekort kan suppletie nutteloos of zelfs schadelijk zijn.

Te veel ijzer kan leiden tot oxidatieve stress, leverschade of bepaalde bacteriële infecties bevorderen. Vandaar het belang van strikt medisch toezicht.

Welke vorm van ijzer moet ik kiezen en hoe moet ik het innemen?

IJzersupplementen zijn er in verschillende vormen: ijzersulfaat, ijzergluconaat, ijzerfumaraat of liposomaal ijzer, dat vaak beter wordt verdragen. Ze zijn verkrijgbaar in de vorm van tabletten, drinkbare ampullen of, in sommige gevallen, intraveneuze injecties.

IJzer moet bij voorkeur worden ingenomen op een lege maag, 30 tot 60 minuten voor de maaltijd, voor een optimale absorptie. Dit kan echter bijwerkingen veroorzaken: misselijkheid, buikpijn, constipatie of diarree. In dit geval kan je arts je aanraden om je ijzer tijdens de maaltijd in te nemen, of om je doses op te splitsen.

Interacties met geneesmiddelen en duur van de behandeling

Sommige geneesmiddelen verminderen de opname van ijzer: maagzuurremmers, protonpompremmers, antibiotica (tetracyclines), bifosfonaten. Het is daarom aan te raden om ze minstens 2 tot 3 uur na inname van ijzer in te nemen.

De behandeling mag niet worden onderbroken zodra de symptomen verdwijnen. Zelfs als het hemoglobinegehalte binnen een paar weken weer stijgt, moet de suppletie 3 tot 6 maanden worden voortgezet om de reserves weer aan te vullen. Anders is de kans op terugval groot.

Andere manieren om bloedarmoede te voorkomen en te behandelen

Het voorkomen en behandelen van bloedarmoede hangt niet alleen af van voeding. Andere factoren kunnen het ontstaan of de correctie van bloedarmoede beïnvloeden. Hier zijn een paar aanvullende benaderingen die niet over het hoofd mogen worden gezien.

Bloedarmoede door bepaalde medicijnen

Bepaalde behandelingen kunnen bloedarmoede veroorzaken, in het bijzonder hemolytische bloedarmoede. Dit is het resultaat van een immuunreactie die rode bloedcellen vernietigt. Medicijnen die hier vaak bij betrokken zijn, zijn bepaalde antibiotica, niet-steroïde ontstekingsremmers en kankerbehandelingen.

Het is essentieel om je arts op de hoogte te stellen van alle medicijnen die je gebruikt om deze bijwerkingen te controleren.

Omgaan met zware menstruaties

Vrouwen met een zware menstruatie lopen een hoog risico op bloedarmoede door ijzertekort. In sommige gevallen kunnen hormonale behandelingen zoals de anticonceptiepil helpen om de menstruatiestroom te verminderen en ijzerverlies te voorkomen.

Bloedarmoede bij sporters

Sporters, vooral vrouwen, staan soms bloot aan een verhoogd ijzerverlies als gevolg van intensieve lichamelijke inspanning. Een ijzerrijk dieet, regelmatige medische controles en eventueel supplementen kunnen helpen om een adequaat ijzergehalte te behouden.

Hydratatie speelt ook een belangrijke rol. Het helpt het bloedvolume op peil te houden en vergemakkelijkt het zuurstoftransport. Matige lichaamsbeweging, zoals stevig wandelen, verbetert de bloedsomloop en het uithoudingsvermogen. In het geval van ernstige bloedarmoede is het echter essentieel om een professional te raadplegen voordat je met een trainingsprogramma begint.

Conclusie

De preventie en behandeling van bloedarmoede berusten op een holistische aanpak die een evenwichtig dieet, het beheer van individuele risicofactoren en de juiste medische begeleiding omvat. Door proactieve maatregelen te nemen en op de signalen van je lichaam te letten, kun je bloedarmoede effectief voorkomen en een goede gezondheid behouden.

Bron:

• • https://www.nhsinform.scot/illnesses-and-conditions/nutritional/vitamin-b12-or-folate-deficiency-anaemia/
  • https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/anaemia
  • https://www.palmettokidney.com/lifestyle-changes-to-manage-anemia
  • https://www2.gov.bc.ca/gov/content/health/practitioner-professional-resources/bc-guidelines/iron-deficiency