Gevlekte koorts: een door teken overgebrachte ziekte

Mediterrane gevlekte koorts (MSF), ook bekend als gevlekte koorts, is een infectieziekte die wordt veroorzaakt door de bacterie Rickettsia conorii. Ze wordt overgedragen door teken van het geslacht Rhipicephalus. Hoewel de ziekte vooral voorkomt in mediterrane gebieden, kan ze ook worden aangetroffen in andere delen van de wereld waar teken de vector zijn. De ziekte wordt gekenmerkt door koorts, spierpijn, hoofdpijn en een maculopapulaire huiduitslag, die vaak verward wordt met mazelen. Hoewel FBM zelden dodelijk is, kan het tot ernstige complicaties leiden als het niet onmiddellijk behandeld wordt.

Wat is de ziekteverwekker?

Mediterrane gevlekte koorts (MRF ) is een door teken overgedragen ziekte die veroorzaakt wordt door de bacterie Rickettsia conorii conori. De ziekte wordt voornamelijk overgedragen door de hondenteek, Rhipicephalus sanguineus. Hoewel de ziekte wijdverspreid is in de mediterrane regio’s, blijft de eco-epidemiologie slecht begrepen, vooral met betrekking tot het oorspronkelijke reservoir en de factoren van het ontstaan. FBM verspreidt zich geografisch en wordt steeds ernstiger, waardoor het een van ‘s werelds opkomende of opnieuw opkomende ziekten is.

In het verleden werd FBM beschouwd als relatief goedaardig, met een sterftecijfer van minder dan 2%, maar sinds de jaren 1990 is het aantal ernstige vormen toegenomen, met sterftecijfers van meer dan 3% en zelfs 6%. Rickettsia conorii is een obligate intracellulaire Gram-negatieve bacterie die vooral voorkomt in het Middellandse Zeegebied, waaronder Zuid-Frankrijk, waar hij ooit verantwoordelijk was voor “tyfus van de druivenoogst “.

Hoewel de bacterie niet voorkomt in Amerika, Australië en de Stille Oceaan, zijn geïmporteerde gevallen mogelijk na terugkeer uit endemische gebieden. Rickettsiae infecteren voornamelijk geleedpotigen en zijn ongeveer 300 nm groot. Ze worden geclassificeerd als alfa-proteobacteriën. Bloedzuigende geleedpotigen infecteren mensen vaak met deze bacteriën, wat leidt tot verschillende ziekten, zoals rickettsiae.

Lange tijd werden deze bacteriën beschouwd als een tussenvorm tussen bacteriën en virussen, vanwege hun intracellulaire aard en kleine omvang. Rickettsiae dringen cellen binnen waar ze zich door scissipariteit vermenigvuldigen en multifocale infecties veroorzaken, vooral van het vasculaire endotheel.

De pathogenese van FBM omvat een multifocale infectie met een gedissemineerde vasculitis, wat de verschillende klinische manifestaties verklaart, zoals cutane erupties en cardiale, musculaire, renale en neurologische complicaties.

Hoe tast de ziekte dieren aan?

Bij honden zijn de symptomen van Rickettsia conorii infectie meestal afwezig of minimaal. De infectiebeet wordt vaak veroorzaakt door de onvolwassen vormen van de teek (larve, nimf), die vaak onopgemerkt blijven door hun kleine formaat en onopvallendheid. De teek moet 10 tot 20 uur in contact blijven met de huid om de infectie over te dragen.

Honden fungeren niet als reservoirgastheer voor de bacterie, die niet in staat is zich in dieren te vermenigvuldigen en alleen een voorbijgaande koorts veroorzaakt. In plaats daarvan fungeert de hond als een vector die besmette teken overbrengt naar mensen. De teken zelf fungeren als reservoir en brengen de infectie via de eierstokken over op hun nakomelingen.

Hoewel wilde konijnen beschouwd worden als het waarschijnlijke reservoir van Rickettsia conorii, zijn andere potentiële reservoirs, zoals egels of andere kleine knaagdieren, ook mogelijk. De verdwijning van konijnen door myxomatose in Frankrijk in 1952 leidde tot een daling van het aantal infectiegevallen, gevolgd door een stijging na de terugkeer van wilde konijnen in 1967.

Hoe wordt de ziekte overgedragen?

Mediterrane gevlekte koorts wordt overgedragen door de beet van een bruine hondenteek(Rhipicephalus sanguineus). Geïnfecteerde honden of teekdragers brengen de ziekte niet rechtstreeks over op mensen, maar hun aanwezigheid verhoogt wel het risico op besmetting.

In het zuidoosten van Frankrijk zijn sporadische gevallen van mediterrane gevlekte koorts in verband gebracht met de aanwezigheid van teken. Beroepsactiviteiten met een verhoogd risico zijn onder andere activiteiten waarbij tekenbeten voorkomen, zoals werken op plaatsen waar regelmatig honden komen, zoals kennels en bosbouwwerkzaamheden.

De bruine hondenteek(Rhipicephalus sanguineus) is de belangrijkste vector van deze ziekte. Hoewel de kans om gebeten te worden klein is, vooral bij mensen, is deze teek agressiever als de temperatuur stijgt. In Zuid-Frankrijk, waar deze teken tussen mei en oktober actief zijn, worden de meeste gevallen bij mensen in juli en augustus vastgesteld.

Na eenincubatietijd van ongeveer een week kunnen de symptomen van de mediterrane gevlekte koorts geleidelijk optreden, zoals een griepachtige aandoening, of plotseling, met rillingen, vermoeidheid, hoofdpijn, pijn en hoge koorts (39-39,5 °C) binnen een paar uur. De infectie treedt meestal op in de zomer wanneer teken bijten in struikgewas en tuinen, vooral langs de Middellandse Zeekust.

In Zuid-Frankrijk is het aantal jaarlijkse gevallen van gevlekte koorts sterk gedaald sinds myxomatose de populatie konijnen, die gastheer zijn voor de veroorzakende bacterie, Rickettsia conorii, heeft doen afnemen. Er kan een zwarte plek verschijnen op de plaats van de beet, die uiteindelijk kan zweren.

Wat zijn de symptomen van gevlekte koorts?

Symptomen van mediterrane gevlekte koorts zijn een plotselinge hoge koorts, gepaard met spierpijn en hoofdpijn. Deze symptomen gaan vaak gepaard met de aanwezigheid van een ganglion en, wat vaker voorkomt, een zwarte korstige plek op de plaats van de tekenbeet. Vervolgens verschijnt er uitslag over het hele lichaam, met uitzondering van het gezicht, ook op de handpalmen en voetzolen.

Deincubatietijd duurt gemiddeld een week (3 tot 16 dagen). De symptomen treden plotseling op, met een klinisch beeld dat lijkt op een griepachtige ziekte, waaronder koorts van 39°C, hevige hoofdpijn, fotofobie en spier- en gewrichtspijn. In meer dan de helft van de gevallen wordt de plaats van de tekenbeet gevonden in de vorm van een zwarte vlek.

Deze pijnloze, korstvormige laesie met een diameter van 3 tot 5 mm wordt omgeven door een ontstekingshalo van 2 tot 3 cm. Het kan gepaard gaan met adenopathie en duurt ongeveer een week voor het geneest. Oculaire inoculatie kan leiden tot conjunctivitis.

Dehuiduitslag begint als een morbilliform exantheem op de romp, gaat dan verder naar de ledematen, verandert van een maculaire naar een papuleuze vorm en geeft uiteindelijk een pukkelig uiterlijk. Het kan gepaard gaan met punctiforme huidbloedingen bekend als petechiën, en in ernstige gevallen, uitgebreide purpura.

Hoewel hetziekteverloop over het algemeen goedaardig is, kunnen er viscerale complicaties optreden, zoals spijsverterings-, neurologische, cardiovasculaire en longschade, die 5-6% van de gevallen uitmaken. Risicofactoren zoals alcoholisme, diabetes, G6PD-deficiëntie, gevorderde leeftijd, vertraagde behandeling of onjuiste antibioticatherapie kunnen het risico op complicaties verhogen.

Hoe wordt deze ziekte gediagnosticeerd?

De diagnose van mediterrane gevlekte koorts wordt vermoed bij de aanwezigheid van symptomen die wijzen op “zomergriep”, vooral in endemische gebieden of bij personen die terugkeren van een reis naar deze gebieden. De aanwezigheid van een hond in de buurt, een huiduitslag met een vertraagd begin en de aanwezigheid van de karakteristieke zwarte vlek helpen bij het stellen van de diagnose.

Er worden verschillende serologische technieken gebruikt om de diagnose te bevestigen, zoals de klassieke Weil-Felix-test (gebaseerd op rundereiwitagglutinatie), de ELISA-test of de immunofluorescentiemethode. Daarnaast biedt directe visualisatie van rickettsiae op een biopt van de geïnoculeerde eschar bevestiging.

Moleculaire detectie van rickettsia door PCR is een andere diagnostische methode, hoewel de beschikbaarheid hiervan kan variëren afhankelijk van de technische faciliteiten van het laboratorium. Klinische diagnose is vaak gemakkelijker in endemische gebieden, maar buiten deze gebieden kan verwarring met influenza optreden.

Omwille vankruisimmuniteit kunnen laboratoriumresultaten eenvoudigweg “gevlekte-groepskoorts” aangeven na agglutinatie met Proteus X2. Moleculaire diagnose kan echter worden uitgevoerd op serum of huidbiopsie met behulp van specifieke probes voor real-time PCR (RT-PCR) of zelfs sequencing met doelgenen zoals ompA, ompB en gltA.

Deze genoomtechnieken maken het mogelijk om verschillende ondersoorten van R. conorii te onderscheiden, waaronder R. conorii conorii (verwekker van mediterrane gevlekte koorts), R. conorii israelensis (verwekker van Israëlische gevlekte koorts), R. conorii caspia (verwekker van Astrakan koorts) en R. conorii indica (verwekker van Indiase teken tyfus).

Hoe wordt het behandeld?

De behandeling van mediterrane gevlekte koorts is voornamelijk gebaseerd op het gebruik vanantibiotica, in het bijzonder tetracyclinen en macroliden. Deze geneesmiddelen zijn effectief tegen bacteriële infecties. Deze antibiotica worden meestal oraal toegediend gedurende een periode van ongeveer een week. In sommige gevallen kan de behandeling worden verlengd tot twee dagen nadat de koorts is verdwenen om ervoor te zorgen dat de infectie volledig verdwijnt en om herval te voorkomen.

Het is cruciaal om zo snel mogelijk na de diagnose van de ziekte te starten met een antibioticabehandeling. Dit voorkomt dat de infectie zich door het lichaam verspreidt en voorkomt de ontwikkeling van ernstige complicaties. Antibiotica doden de bacteriën die verantwoordelijk zijn voor de infectie of remmen hun groei. Op deze manier stellen ze het immuunsysteem in staat om de infectie effectiever te bestrijden.

Tijdens de behandeling is het essentieel om de klinische vooruitgang van de patiënt nauwlettend in de gaten te houden. Als er tekenen van complicaties of verslechtering van de gezondheid optreden, kunnen aanpassingen nodig zijn, zoals het verlengen van de duur van de behandeling of het veranderen van antibioticum.

Opgemerkt moet worden dat MBF, hoewel het over het algemeen als een goedaardige ziekte wordt beschouwd, tot ernstige complicaties kan leiden, vooral bij patiënten met ernstige vormen van de ziekte. Het is daarom essentieel dat patiënten de aanbevelingen van hun arts zorgvuldig opvolgen. Ze moeten de voorgeschreven antibioticakuur afmaken om een volledig herstel te garanderen en complicaties op lange termijn te voorkomen.

Hoe kan ik mezelf beschermen tegen infectie?

Factoren bij het ontstaan van MBF