Hoewel relatief zeldzaam, is motorneuronziekte (MMN) bij paarden een ernstige neurodegeneratieve aandoening die de lagere motorneuronen aantast die verantwoordelijk zijn voor het aansturen van de skeletspieren. De aandoening, die vergelijkbaar is met amyotrofische laterale sclerose bij mensen, leidt tot progressieve spierzwakte, atrofie en uiteindelijk verlamming. Een vroege diagnose van SMA is cruciaal voor het verbeteren van de levenskwaliteit van de getroffen paarden en het implementeren van de juiste managementstrategieën.
Wat veroorzaakt deze ziekte?
Equine Motor Neurone Disease (EMND ) is een degeneratieve aandoening waarvande precieze etiologie nog onbekend is. Het wordt gekenmerkt door degeneratie van somatische motorneuronen in de ventrale hoorns van het ruggenmerg en bepaalde hersenkernen. Aangetaste paarden lijden aan neurogene atrofie van de skeletspieren, voornamelijk type I spiervezels.
MMN werd voor het eerst ontdekt in 1990 en treft volwassen paarden tussen de 2 en 25 jaar van beide geslachten. Klinische verschijnselen zijn het gevolg van degeneratie van motorische neuronen in de cervicothoracale en lumbosacrale delen van het ruggenmerg. Aangetaste neuronen vertonen vaak abnormale kernen en punctiforme eosinofiele insluitsels.
De algemeen aanvaarde hypothese is dat oxidatieve stress degeneratie van motorische neuronen veroorzaakt, vooral die met een hoge oxidatieve activiteit (alfa-motorische neuronen). Een tekort aan antioxidanten, vooral vitamine E, is een belangrijke risicofactor. Een onderzoek van de Cornell University toonde aan dat paarden die langdurig een dieet met weinig vitamine E kregen, symptomen van SMA ontwikkelden.
Andere risicofactoren zijn de kwaliteit van het grasland, de biologische beschikbaarheid van vitamine E en de absorptiecapaciteit van de darmen. Aangetaste paarden hadden ook verhoogde koper- en ijzergehaltes, wat wijst op een mogelijke bijdrage van deze mineralen aan de ontwikkeling van de ziekte.
Wat zijn de symptomen van motorneuronziekte bij paarden?
De symptomen van motorneuronziekte bij paarden kunnen variëren afhankelijk van de ernst en duur van de ziekte. Ze komen vaak voor in acute of chronische vorm.
Acute vorm
In de acute vorm trillen paarden snel, vertonen ze bepaalde houdingen met de ledematen gebundeld onder het lichaam en brengen ze meer tijd liggend door. Andere symptomen zijn een lage hoofddracht, zweten, verhoogde staartdracht en spierfasciculaties. Ondanks deze symptomen blijft de eetlust uitstekend en de darmtransit normaal.
Klinisch onderzoek toont vaak symmetrische amyotrofie van de spieren van de schouder, nek, rug en heiligbeen. Retinale afwijkingen, met pigmentafzettingen, komen ook vaak voor. De acute fase duurt over het algemeen 2 tot 8 weken. Paarden kunnen een deel van hun spiermassa terugkrijgen, maar zelden genoeg om weer te kunnen opstijgen. Na enkele jaren kunnen de symptomen opnieuw optreden, wat vaak leidt tot euthanasie.
Chronische vorm
Na de acute fase kan de toestand van het paard stabiliseren of langzamer verslechteren. Symptomen zijn gewichtsverlies ondanks een goede eetlust, gegeneraliseerde amyotrofie, zwakte en lange periodes van recumbency. Paarden nemen verlichtende houdingen aan en kunnen een tijdelijke verbetering van de spiermassa vertonen.
De ziekte treft vooral paarden die geen toegang hebben tot gras en een dieet krijgen dat rijk is aan krachtvoer en hooi van slechte kwaliteit. In 80% van de gevallen wordt een voorbijgaande stabilisatie waargenomen, gevolgd door een progressieve terugkeer van de symptomen, wat leidt tot euthanasie. In 20% van de gevallen ontwikkelt de ziekte zich snel zodra de eerste symptomen verschijnen.
Hoe wordt de ziekte gediagnosticeerd?
De diagnose van motorneuronziekte bij paarden is gebaseerd op een combinatie van klinische beoordeling, laboratoriumtests en weefselbiopsieën.
Routinematologisch hematologisch en biochemisch onderzoek laat weinig afwijkingen zien. Er was echter een lichte toename van spierenzymen (CK, AST) tijdens de actieve fase van de ziekte. Een daling in de plasmaconcentratie vanα-tocoferol (vitamine E) wordt vaak waargenomen in 90% van de gevallen. Glucoseabsorptietesten zijn abnormaal bij ongeveer 30% van de paarden.
De diagnose is gemakkelijker te stellen bij paarden met een actieve vorm van de ziekte. Het plotselinge begin van zwakte, geassocieerd met trillen zonder ataxie of depressie, is suggestief voor SMI. Dierenartsen gebruiken spierbiopten van de m. sacrocaudalis dorsalis medialis en de ventrale tak van de accessoire zenuw om de diagnose te bevestigen.
Bloedonderzoek is essentieel om de vitamine E-niveaus te bepalen, die over het algemeen erg laag zijn bij paarden met MMN. Abnormale glucose-opname en verhoogde spierenzymen zijn ook indicatoren.
Spier- en zenuwbiopsie toonde degeneratie van de lagere motorneuronen. Post mortem bevindingen tonen ophopingen van lipide pigmenten in de haarvaten van het ruggenmerg. Microscopische laesies werden ook gevonden in bepaalde hersenzenuwen.
Welke behandelingen zijn beschikbaar?
Helaas heeft geen enkel onderzoek de effectiviteit van een curatieve behandeling voor motorische neuronziekte bij paarden aangetoond. Bepaalde maatregelen kunnen echter helpen om de toestand van het paard te stabiliseren en te verbeteren.
Dierenartsen raden aan paarden aan te vullen met lage plasma- of weefselconcentraties vitamine E. Aanbevolen doses variëren van 5000 tot 8000 IE per dag. Ze moeten bij voorkeur worden toegediend zonder selenium om intoxicatie te voorkomen. Het voer moet vers ruwvoer bevatten, omdat vitamine E in deze vorm biologisch beter beschikbaar is.
Een anti-oxidant behandeling, vaak gebaseerd op corticosteroïden zoals prednisolon, wordt geïntroduceerd. Het doel van deze behandeling is om het paard zo lang mogelijk te stabiliseren. Over het algemeen is het echter niet mogelijk om de fysieke activiteit van het paard te hervatten. Gewichtstoename en stabilisatie van de klinische toestand zijn mogelijk, maar recidief komt vaak voor.
Initiële infusen en corticosteroïden in afnemende doses kunnen worden toegediend om oxidatieve stress tegen te gaan. Euthanasie is vaak de uiteindelijke uitkomst, ondanks tijdelijke klinische verbeteringen.
Wat zijn de natuurlijke alternatieven?
Naast conventionele medische behandelingen kunnen bepaalde natuurlijke alternatieven worden overwogen om de motorneuronziekte bij paarden te behandelen.
Een dieet dat rijk is aan natuurlijke antioxidanten, zoals vitamine E, is cruciaal. Paarden moeten toegang hebben tot groen grasland, wat een natuurlijke bron van vitamine E is. Als dit niet mogelijk is, wordt suppletie met natuurlijke vitamine E(d-alfa-tocoferol) aanbevolen.
Bepaalde geneeskrachtige planten, zoals mariadistel, kunnen gunstige effecten hebben dankzij hun antioxiderende eigenschappen. Mariadistel bevat silymarine, waarvan bekend is dat het cellen beschermt tegen oxidatieve schade.
Natuurlijke supplementen, zoals visolie rijk aan omega-3, kunnen ook helpen ontstekingen en oxidatieve stress te verminderen. Visolie bevat essentiële vetzuren die de gezondheid van cellen ondersteunen.
Zorgen voor een schone, stressvrije omgeving kan ook een rol spelen bij het beheer van SMA. Regelmatige toegang tot weiland en een uitgebalanceerd dieet helpen het risico op een vitamine E-tekort te verminderen.
Wat zijn de preventiemiddelen?
Preventie van motorische neuronziekte bij paarden berust voornamelijk op goede voeding en zorgvuldig management van de paarden.
Om SVD te voorkomen is het cruciaal om ervoor te zorgen dat paarden voldoende vitamine E in hun voeding krijgen. Een vitamine E-supplement kan nodig zijn voor paarden die alleen hooi krijgen.
Toegang tot groen grasland is een natuurlijke en effectieve bron van vitamine E. Paarden die regelmatig grazen hebben minder kans op een tekort.
Natuurlijke vormen van vitamine E, zoals d-alfa-tocoferol, worden efficiënter opgenomen door het lichaam dan synthetische vormen. Raadpleeg een paardenvoedingsdeskundige om de specifieke behoeften van elk paard te bepalen.
Het is belangrijk om waakzaam te blijven voor de eerste tekenen van SMI. Een dierenarts moet worden geraadpleegd zodra er neurodegeneratieve symptomen optreden. Regelmatige controle en voederanalyses kunnen de ziekte helpen voorkomen.
