Oorzaken van eczeem: hoe ze te herkennen en te vermijden

Eczeem verwijst naar een groep inflammatoire huidaandoeningen die roodheid, jeuk en soms laesies veroorzaken. De meest voorkomende vorm, atopische dermatitis genoemd, is niet besmettelijk.

Hoewel de precieze oorzaken nog niet goed worden begrepen, zijn specialisten het erover eens dat het gaat om een complexe interactie tussen genetische aanleg en omgevingsfactoren. Deze overreactie van het immuunsysteem leidt tot een verandering in de huidbarrière, waardoor de huid kwetsbaarder wordt voor irriterende stoffen, allergenen en infecties.

Wat zijn de onderliggende oorzaken van eczeem en hoe ontstaat het?

Atopische dermatitis is een chronische aandoening die de huid diep van binnen aantast. Het uit zich in intense jeuk, aanhoudende ontstekingen en beschadiging van de huidbarrière. Kortom, de huid vervult haar rol als schild niet meer naar behoren.

Deze aandoening is het resultaat van een complexe combinatie van genetische en omgevingsfactoren. Sommige mensen hebben er vanaf hun geboorte aanleg voor en hun symptomen worden uitgelokt of verergerd door externe factoren zoals allergenen, vervuiling of stress.

Er zijn over het algemeen drie fasen in de ontwikkeling van eczeem: babytijd, kindertijd en volwassenheid. Klinische vormen variëren sterk, van eenvoudige laesies op de handen tot algemene erupties zoals erytrodermie.

Tijdens uitbraken worden vaak rode, jeukende papels en blaasjes gezien. Deze laesies kunnen supergeïnfecteerd zijn, vooral door bacteriën zoals Staphylococcus aureus, die veel voorkomt bij de patiënten.

Wat veroorzaakt eczeem bij gevoelige mensen?

Bij eczeempatiënten speelt de huidbarrière haar beschermende rol niet meer. Ze wordt doorlaatbaar en laat irriterende stoffen, allergenen en ziektekiemen door. Deze zwakte wordt vaak in verband gebracht met een overdreven ontstekingsreactie van het immuunsysteem, maar ook met een genetische mutatie die de productie van filaggrine beïnvloedt, een eiwit dat essentieel is voor de vorming van de buitenste laag van de huid.

Zonder voldoende filaggrine verliest de huid gemakkelijker zijn natuurlijke vocht. Ze wordt dan droog, geïrriteerd en kwetsbaar voor externe agressie. Deze structurele verandering werkt allergische reacties, infecties en chronische ontstekingen in de hand.

Ongeveer 30% tot 40% van de eczeempatiënten heeft een allergische vorm. Hun immuunsysteem reageert op bepaalde voedsel- of omgevingsallergenen, waardoor een ontstekingscascade op gang komt. Maar het is niet altijd een geval van allergie: zaken als sigarettenrook, wol, ruwe kleding of extreme temperaturen kunnen de huid ook irriteren zonder een allergische reactie te veroorzaken.

Deze triggers verschillen van persoon tot persoon, wat de diagnose en preventie des te complexer maakt.

Welke soorten eczeem zijn er en hoe kun je ze herkennen?

Eczeem is niet één ziekte, maar een verzamelnaam voor verschillende vormen van inflammatoire huidaandoeningen. Elk type heeft zijn eigen kenmerken, waarschijnlijke oorzaken en voorkeursgebieden.

Atopisch eczeem komt het meest voor. Atopisch eczeem begint vaak in de kindertijd, soms zelfs bij zuigelingen. Het treft vooral de plooien van het lichaam – achter de knieën, ellebogen en nek – maar kan ook in het gezicht voorkomen. Het gaat vaak gepaard met andere allergische aandoeningen zoals astma of rinitis.

Contacteczeem ontstaat wanneer de huid in contact komt met een irriterende of allergene stof. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen allergisch contacteczeem (immuunreactie) en irriterend eczeem (gekoppeld aan een agressieve stof). De aangetaste gebieden variëren afhankelijk van de blootstelling en de symptomen zijn roodheid, een branderig gevoel en plaatselijke jeuk.

Dyshidrose of dyshidrotisch eczeem uit zich als kleine, met vocht gevulde blaasjes op de handen, vingers en soms voeten. Het is vaak pijnlijk en kan worden uitgelokt door stress of overmatig zweten.

Nummulair eczeem heeft de vorm van ronde of ovale vlekken die op munten lijken. Deze laesies kunnen gaan sijpelen of korsten vormen en komen vaak voor op de benen en armen.

Seborroeïsch eczeem daarentegen treft vooral zones die rijk zijn aan talgklieren, zoals de hoofdhuid, de neusvleugels of de wenkbrauwen. Het gaat gepaard met olieachtige schilfers en roodheid.

Spatadereczeem, ook bekend als stasisdermatitis, houdt verband met problemen met de bloedsomloop, vooral in de benen. De symptomen zijn een verdikte huid, jeuk en bruine pigmentatie.

Kun je eczeem oplopen door contact met een andere persoon?

Nee, eczeem is geen besmettelijke ziekte. Het wordt niet overgedragen door aanraking, druppels of nauw contact. Deze inflammatoire huidaandoening is het resultaat van een interne storing van het immuunsysteem en schade aan de huidbarrière, vaak verergerd door omgevingsfactoren.

Atopische dermatitis, de meest voorkomende vorm van eczeem, is gekoppeld aan genetische aanleg. Maar iedereen reageert anders op triggers: allergenen, irriterende stoffen, droog of koud weer, stress, enz. Inzicht in de eigen triggers is de sleutel tot het beperken van opflakkeringen en een betere dagelijkse aanpak van de ziekte.

Kan een dieet eczeem verergeren of verlichten?

Steeds meer studies onderzoeken het verband tussen voeding en eczeemopflakkeringen. Hoewel elk individu anders reageert, is het duidelijk dat bepaalde voedingsmiddelen een rol kunnen spelen bij huidontsteking en de kwaliteit van de huidbarrière.

Een ontstekingsremmend dieet, rijk aan groenten, vers fruit, vette vis (zoals zalm of makreel), evenals lijnzaad en walnoten, kan helpen de symptomen te verminderen. Natuurlijke probiotica, gevonden in gefermenteerde voedingsmiddelen zoals kefir of yoghurt, ondersteunen ook de darmgezondheid, die vaak een rol speelt bij chronische ontstekingsaandoeningen zoals eczeem.

Omgekeerd worden bepaalde voedingsmiddelen regelmatig in verband gebracht met een verergering van de symptomen: zuivelproducten, geraffineerde suiker, gluten, kleurstoffen of chemische additieven. Deze gevoeligheden verschillen sterk van persoon tot persoon.

Het bijhouden van een voedseldagboek kan helpen bij het identificeren van persoonlijke triggers. Bij twijfel kun je het beste advies vragen aan een arts voordat je begint aan een langdurig programma om voedsel te vermijden.

Hoe kan ik de frequentie van eczeemopflakkeringen op de lange termijn verminderen?

Er zijn twee belangrijke manieren om eczeemaanvallen te voorkomen: de atopische huid beschermen en de triggers vermijden. Deze eenvoudige maar doeltreffende maatregelen kunnen het dagelijkse comfort aanzienlijk verbeteren.

Vochtinbrenging is essentieel. Elke dag een verzachtende crème aanbrengen, vooral na het douchen, helpt om de huidbarrière te versterken en vochtverlies te beperken. Bad- of douchewater moet lauwwarm zijn, nooit heet, om de huid niet te beschadigen.

De keuze van hygiëneproducten is ook belangrijk. Je kiest best voor zeepvrije, supervette reinigingsmiddelen die geen parfum of irriterende bewaarmiddelen bevatten. Wat kleding betreft, zijn zachte stoffen zoals katoen te verkiezen boven wol of synthetische vezels.

Stress, vaak onderschat, is een verergerende factor. Ontspanningstechnieken zoals meditatie, bewust ademhalen of yoga kunnen een positieve invloed hebben.

Tot slot helpt het handhaven van een gezonde thuisomgeving – vrij van overmatig stof, huisstofmijt en schimmel – om huidirritatie te verminderen. Het gebruik van een luchtbevochtiger kan ook helpen in droge omstandigheden.

Verdwijnt eczeem als ik groot ben of kan het terugkeren als volwassene?

Hoe eczeem zich in de loop van de tijd ontwikkelt, hangt grotendeels af van het individu. Bij sommige kinderen nemen de symptomen geleidelijk af en verdwijnen ze volledig tegen de adolescentie. Er wordt geschat dat ongeveer 60% van de jongeren met matig tot ernstig eczeem tekenen van de ziekte kan blijven vertonen tot ze volwassen zijn, in de vorm van meer of minder frequente terugvallen.

Bij anderen verdwijnt het eczeem om jaren later weer terug te komen, vaak als gevolg van triggers zoals stress, hormonale veranderingen of extreme weersomstandigheden.

Eczeem is niet te genezen, maar het is goed mogelijk om de symptomen onder controle te houden. Een goede behandeling, in combinatie met een gezonde levensstijl en regelmatige medische controles, kan het aantal aanvallen beperken en de kwaliteit van leven behouden.

Het is daarom belangrijk om naar je lichaam te luisteren en een gezondheidsprofessional te raadplegen zodra de symptomen zich ontwikkelen of hinderlijk worden in het dagelijks leven.

Hoe kun je de oorzaken van eczeemopflakkeringen herkennen?

Het is niet altijd gemakkelijk om vast te stellen wat een eczeemopflakkering veroorzaakt. Maar het is een essentiële stap om de juiste leefgewoonten aan te nemen en de frequentie van opflakkeringen te beperken.

Het eerste wat je moet doen is een dagboek bijhouden. Schrijf elke dag op wat je eet, welke producten je op je huid aanbrengt, je stressniveau, je activiteiten en omgevingsfactoren (klimaat, vervuiling, enz.). Deze gegevens kunnen correlaties onthullen tussen bepaalde elementen en het verschijnen van symptomen.

Vaak is een medisch consult nodig om meer te weten te komen over de triggers. Huid- of bloedtesten door een allergoloog kunnen eventuele allergieën identificeren, of het nu gaat om voedsel- of omgevingsallergieën.

Als een allergische of irriterende aanleiding wordt bevestigd, maakt de methode van uitsluiting en vervolgens geleidelijke herintroductie het mogelijk om de reacties van de huid op verschillende producten of voedingsmiddelen te observeren. Dit protocol moet worden begeleid door een professional.

Je moet ook goed letten op je hygiënische, cosmetische en huishoudelijke producten. Vele bevatten onzichtbare maar actieve irriterende stoffen. Het is belangrijk om cosmetische producten te kiezen voor de intolerante huid. Tot slot is emotionele stress een erkende trigger. Leren omgaan met stress met behulp van ontspanningstechnieken kan de huidstabiliteit aanzienlijk verbeteren.