Tetanus is een ernstige bacteriële ziekte die vooral paarden treft. De bacterie Clostridium tetani produceert een potentieel dodelijk neurotoxine, dat oncontroleerbare spierkrampen veroorzaakt. Paarden zijn bijzonder gevoelig voor deze infectie, die vaak fataal kan zijn.
Wat veroorzaakt deze ziekte?
Tetanus wordt veroorzaakt door de bacterie Clostridium tetani. Deze anaerobe bacterie ontwikkelt zich in afwezigheid van zuurstof en vormt extreem resistente sporen. Deze sporen kunnen tientallen jaren overleven in de omgeving, vooral in aarde, uitwerpselen van dieren en organisch afval. Warme, vochtige omstandigheden bevorderen hun verspreiding, waardoor bepaalde regio’s vatbaarder zijn voor gevallen van tetanus.
Paarden kunnen via verschillende wegen tetanus oplopen:
- Diepe wonden: Diepe wonden, zoals hooivorkbeten of snijwonden, creëren een gunstige omgeving voor sporen om te ontkiemen.
- Postoperatief: Chirurgische ingrepen kunnen sporen introduceren in een anaerobe omgeving.
- Post-obstetrie: na het veulenen kunnen wonden een ingang zijn voor sporen.
- Veulen ophthalmitis: Veulens kunnen geïnfecteerd raken via de navelstreng.
Zodra de sporen het lichaam zijn binnengedrongen, vermenigvuldigen ze zich en produceren ze neurotoxinen die langs de zenuwen migreren en het centrale zenuwstelsel bereiken. De toxinen verstoren de neurotransmissie en veroorzaken ernstige spierkrampen en stuiptrekkingen.
Wat zijn de symptomen van tetanus?
De incubatietijd voor tetanus varieert over het algemeen tussen 7 en 10 dagen, hoewel het soms enkele weken kan duren. De eerste symptomen zijn vaak onopvallend, maar worden snel meer uitgesproken.
Vroege tekenen van tetanus bij paarden zijn onder andere:
- Stijfheid van gang: Het paard beweegt moeilijk, alsof het op krukken loopt.
- Reactie op prikkels: Aangetaste paarden kunnen overmatig zweten en aarzelen om te bewegen of zich terug te trekken.
Naarmate de ziekte vordert, worden de symptomen ernstiger:
- Gegeneraliseerde spierspasmen: Deze spasmen beïnvloeden het vermogen van het paard om te eten en te ademen.
- Karakteristieke symptomen: hoofd gestrekt op de hals, oog verzonken in de oogkas met prolaps van het derde ooglid en rechtopstaande oren.
- Hyperesthesie: Overmatige gevoeligheid voor aanraking, geluid en licht.
Als het niet behandeld wordt, treedt de dood meestal binnen 1 tot 3 weken in. Complicaties zijn onder andere breuken door vallen, valse slik pneumonie en ernstige ademhalingsmoeilijkheden.
Hoe wordt de diagnose gesteld?
De diagnose van tetanus is voornamelijk gebaseerd op observatie van de klinische symptomenvan hetpaard en devoorgeschiedenis van de verwonding. Kenmerkende symptomen zoals algemene stijfheid, uitpuilen van het derde ooglid en spierspasmen zijn zeer suggestief.
Dierenartsen diagnosticeren tetanus meestal op basis van zichtbare symptomen. Als het paard stijfheid en spierkrampen vertoont na een recente blessure, is het essentieel om tetanus als mogelijke oorzaak te overwegen.
In sommige gevallen kunnen bloedmonsters worden genomen om de aanwezigheid van tetanustoxines op te sporen. De resultaten van deze tests kunnen helpen bij het bevestigen van de diagnose, hoewel ze niet altijd nodig zijn om met de behandeling te beginnen.
De beste manier om tetanus te voorkomen is paarden regelmatig te vaccineren. Vaccins bieden effectieve bescherming en worden aanbevolen voor alle paarden, vooral voor diegenen die regelmatig verwondingen oplopen.
Welke behandelingen zijn er beschikbaar?
De behandeling van tetanus bij paarden is complex en vereist snelle, intensieve interventie.
De eerste fase van de behandeling bestaat uit het neutraliseren van het toxine dat in het paardenlichaam circuleert. Dit wordt bereikt door herhaalde injecties met anti-tetanusserum.
Zorgvuldige reiniging en desinfectie van de wond is cruciaal om de toxineproductie te stoppen. Antibiotica, vooral penicilline, worden toegediend om de zich vermenigvuldigende bacteriën te vernietigen.
Aangetaste paarden moeten in een rustige, donkere omgeving worden geplaatst om stimulatie te beperken. Kalmeringsmiddelen, pijnstillers en spierverslappers worden gebruikt om spierspasmen te verminderen en de pijn te verlichten.
Ondersteunende zorg, zoals het toedienen van vocht en voedingsstoffen via infuus of nasogastrische buis, is essentieel om de algemene gezondheid van het paard tijdens de herstelperiode te behouden.
Wat zijn de preventiemiddelen?
Tetanuspreventie is gebaseerd op twee belangrijke pijlers: hygiëne en vaccinatie. Het is essentieel om alle wonden onmiddellijk na het ontstaan te reinigen en te desinfecteren. Gebruik oxiderende antiseptica om bacteriën te elimineren en eventuele vreemde voorwerpen te verwijderen.
Vaccinatie is de meest effectieve manier om tetanus te voorkomen. Het vaccinatieprotocol bestaat uit twee eerste injecties met een maand tussenruimte, gevolgd door jaarlijkse of driejaarlijkse boosters zoals aanbevolen. Paarden moeten een booster krijgen in het geval van een wond of voor een operatie.
Vaccinatie protocol :
- Primaire vaccinatie: Twee injecties met een tussenpoos van een maand.
- Boosters: Een jaarlijkse booster, daarna om de 1 tot 3 jaar afhankelijk van de gebruikte vaccins.
Veulens worden als volgtgevaccineerd :
- Veulens moeten een serie van drie doses krijgen: op 3, 4 en 6 maanden.
- Veulens van recent gevaccineerde merries krijgen hun eerste dosis vanaf de leeftijd van 3 maanden.
Drachtige merries moeten 4 tot 6 weken voor het veulenengevaccineerd worden om zowel moeder als veulen te beschermen.Anti-tetanusserum wordt gebruikt in het geval van een wond bij een paard dat niet goed gevaccineerd is. Het wordt meestal gegeven aan veulens van niet-gevaccineerde moederdieren.
Door deze preventieve maatregelen te nemen, kun je het risico op tetanus bij je paarden aanzienlijk verkleinen en hun gezondheid en welzijn waarborgen.
