Door muggen overgedragen virussen vormen een belangrijke bedreiging voor de wereldwijde volksgezondheid. Deze ziekteverwekkers, die voornamelijk worden overgebracht door muggensoorten zoals Aedes aegypti en Culex pipiens, zijn verantwoordelijk voor ernstige ziekten zoals knokkelkoorts, chikungunya, zika en Japanse encefalitis. De overdracht van deze virussen wordt vergemakkelijkt door internationaal reizen, klimaatverandering en snelle verstedelijking, waardoor de kwetsbaarheid van menselijke populaties toeneemt. Inzicht in de transmissiemechanismen en de ontwikkeling van preventie- en controlestrategieën zijn essentieel om de impact van deze door vectoren overgedragen ziekten te verminderen.
Chikungunya: oorsprong, overdracht en symptomen
Chikungunya, of “chik” in het Swahili, betekent “voorovergebogen lopen” en beschrijft de houding van patiënten. Na een incubatietijd van 2 tot 10 dagen verschijnen de symptomen: hoge koorts, spier- en gewrichtspijnen in de polsen, enkels en vingerkootjes, hoofdpijn, huiduitslag en soms bloedingen uit het tandvlees of de neus. De koorts en uitslag verdwijnen snel, maar de gewrichtspijn kan enkele weken aanhouden.
Chikungunya is een virale infectie die wordt overgedragen door de muggen Aedes aegypti en Aedes albopictus. De symptomen omvatten spierpijn, hoofdpijn, misselijkheid, vermoeidheid en huiduitslag. Diagnostische verwarring met knokkelkoorts komt vaak voor. De behandeling is voornamelijk symptomatisch en er is geen specifieke therapie beschikbaar.
Overdracht vindt plaats wanneer muggen geïnfecteerde mensen bijten en vervolgens andere mensen zodra het virus zich heeft vermenigvuldigd. Geïnfecteerde mensen zijn zowel voor als na het begin van de symptomen besmettelijk voor muggen. Na infectie wordt meestal langdurige immuniteit verworven.
Preventie is gebaseerd op bescherming tegen beten en beperking van de voortplanting door muggen. Diagnose wordt gesteld met RT-PCR en serologische tests. Chikungunya werd in 1952 geïdentificeerd in Tanzania en heeft zich wereldwijd verspreid. In Frankrijk is sinds 2006 een bestrijdingsplan van kracht.
Epidemiologisch en klinisch onderzoek vordert, in het bijzonder met de ontwikkeling van vaccins zoals CHIKV VLP en Valneva SE’s VLA1553, goedgekeurd door de FDA in 2023.
Dengue: een wereldwijde uitdaging voor de volksgezondheid
Dengue koorts is een virale ziekte die wordt overgedragen door besmette vrouwelijke Aedes aegypti en Aedes albopictus muggen, die vooral overdag bijten. De ziekte komt voor in tropische en subtropische gebieden en heeft zich snel verspreid, vooral in Europa en Frankrijk.
In 2023 waren er 2.019 geïmporteerde gevallen van knokkelkoorts en 45 inheemse gevallen op het Franse vasteland. Tussen januari en april 2024 werden 1.361 geïmporteerde gevallen gemeld, voornamelijk uit Martinique, Guadeloupe en Frans Guyana.
De eerste symptomen verschijnen 4 tot 10 dagen na de beet: hoge koorts (40°C), hoofdpijn, spier- en oogpijn, misselijkheid, braken, lymfadenopathie en huiduitslag. De symptomen duren meestal 2 tot 7 dagen. Ernstige complicaties, zoals ernstige of hemorragische knokkelkoorts, kunnen optreden en vereisen onmiddellijke medische verzorging.
De diagnose is gebaseerd op bloedtests om het virus of antilichamen (IgG, IgM) op te sporen. De behandeling is symptomatisch en niet-steroïdale ontstekingsremmers (NSAID’s) en aspirine zijn gecontra-indiceerd vanwege het risico op bloedingen.
Preventie is essentieel, inclusief persoonlijke bescherming tegen beten en controle van broedplaatsen. Vaccinatie wordt aanbevolen voor mensen die in endemische gebieden wonen met een bewezen infectiegeschiedenis. Dengue, ook bekend als “tropische griep”, is een wereldwijde prioriteit voor de volksgezondheid.
Zika virus: gevolgen voor de reproductieve gezondheid
Het Zika-virus wordt op mensen overgedragen door beten van Aedes aegypti en Aedes albopictus muggen en door seksueel contact. In 2023 waren er 9 geïmporteerde gevallen van Zika op het Franse vasteland. De symptomen treden 3 tot 12 dagen na de beet op en omvatten koorts, hoofdpijn, pijn, bindvliesontsteking, oedeem aan handen en voeten en huiduitslag. De meeste gevallen zijn mild en genezen binnen 2 tot 7 dagen.
De diagnose wordt gesteld door RT-PCR om viraal RNA aan te tonen en serologie voor IgM- en IgG-antilichamen. De behandeling is symptomatisch, voornamelijk met paracetamol, en goede hydratatie is essentieel. Niet-steroïde ontstekingsremmers enaspirine zijn gecontra-indiceerd.
Neurologische complicaties zoals het Guillain-Barré-syndroom en aangeboren afwijkingen bij pasgeborenen zijn waargenomen. Preventie is gebaseerd op bescherming tegen muggenbeten en het vermijden van seksuele overdracht, vooral bij zwangere vrouwen.
De strijd tegen Zika vereist de vernietiging van broedplaatsen en het gebruik van individuele bescherming zoals lange kleding en insectwerende middelen. Zwangere vrouwen moeten extra beschermende maatregelen nemen en onbeschermde seks in risicogebieden vermijden.
Japanse encefalitis: een neuro-invasieve ziekte
Japanse encefalitis wordt veroorzaakt door een virus dat wordt overgedragen door Culex-muggen, die vooral ‘s nachts bijten. De ziekte komt voor in Zuidoost-Azië en het westelijke deel van de Stille Oceaan en treft vooral kinderen. De meeste volwassenen in endemische landen zijn van nature immuun na besmetting als kind. De meeste infecties zijn mild, maar ongeveer 1 op de 250 gevallen is ernstig, met symptomen zoals :
- Stijve nek
- Desoriëntatie
- Stuiptrekkingen
- Verlamming, wat tot de dood kan leiden.
Neurologische of psychiatrische gevolgen kunnen ook optreden. De diagnose wordt bevestigd door biologische analyses van hersenvocht of bloedserum. Er is geen specifieke antivirale behandeling; de behandeling is gericht op het verlichten van de symptomen.
Preventie is gebaseerd op bescherming tegen muggen en vaccinatie. Het Japanse encefalitisvirus is een flavivirus, vergelijkbaar met dat van knokkelkoorts, gele koorts en West-Nijl. De jaarlijkse incidentie varieert, maar er wordt geschat dat er ongeveer 68.000 klinische gevallen per jaar zijn, met 13.600 tot 20.400 sterfgevallen. Vaccinatie wordt aanbevolen voor reizigers naar endemische gebieden en voor lokale risicogroepen.
