Wanneer hondenziekte onze hondachtigen bedreigt…

Hondenziekte is vaak onbekend bij hondeneigenaren. Het is een ernstige bedreiging voor de gezondheid van honden. Deze virale infectie komt het meest voor bij puppy’s en jonge honden. Honden van elke leeftijd kunnen er echter last van hebben. CDV (Canine Distemper Virus) tast de luchtwegen, het maagdarmkanaal en het zenuwstelsel aan. De symptomen variëren van mild tot dodelijk. Vaccinatie kan deze ziekte effectief voorkomen. Dit onderstreept het belang van bewustzijn en preventie om onze viervoeters te beschermen. In Frankrijk classificeert de wet van 22 juni 1989 hondenziekte als een ziekte die voor vergoeding in aanmerking komt.

Wat is hondenziekte?

Hondenziekte is een besmettelijke virusziekte die verschillende dieren treft, maar niet op mensen kan worden overgedragen. De ziekte wordt veroorzaakt door een paramyxovirus dat lijkt op de verwekkers van mazelen en runderpest en treft vooral hondachtigen (honden, wolven, vossen), sommige marterachtigen (nertsen, fretten), wasberen – de belangrijkste doodsoorzaakin sommige regio’s – en mogelijk marmotten en wilde katten. Het kan ook andere carnivoren treffen, waaronder zeedieren.

Symptomen zijn koorts, loopneus en ogen, evenals ademhalings-, maag-darm- en soms neurologische problemen. In zeldzame gevallen kanhyperkeratose van de neus en voetzolen optreden. Distemper was ooit wijdverspreid, maar is zeldzamer geworden in regio’s waar preventieve vaccinatie op grote schaal wordt toegepast. Het komt echter nog steeds veel voor in sommige gebieden en bij wilde diersoorten. Hoewel het niet overdraagbaar is op mensen, vereist het verhoogde waakzaamheid omdat de symptomen kunnen lijken op die van hondsdolheid, een dodelijke ziekte die kan worden overgedragen op mensen.

Pathofysiologie

De infectie met het distempervirus wordt hoofdzakelijk overgedragen door direct contact en door blootstelling van de slijmvliezen aan de infectiedruppels. Na penetratie wordt het virus door macrofagen getransporteerd naar belangrijke organen zoals de milt, de thymus en het beenmerg, waar het zich vermenigvuldigt. Bij afwezigheid vanadequate immuniteit infecteert het het epitheel van de luchtwegen, het spijsverteringsstelsel en het zenuwstelsel, wat leidt tot ernstige symptomen en een hoog sterfterisico, vooral in de aanwezigheid van opportunistische infecties.

Dit paramyxovirus, nauw verwant aan mazelen- en runderpestvirussen, heeft één antigeen maar varieert in pathogeniteit. Het is gevoelig voor ontsmettingsmiddelen, maar bestand tegen bevriezing. Neurologische schade treft vooral het cerebellum en kan twee vormen aannemen: neuronale necrose met lymfoplasmaophoping of demyelinisatie met daaropvolgende axonale degeneratie.

Hondenziekte kan variëren van licht ongemak tot een fatale afloop, vooral bij puppy’s. Incubatie duurt 3 tot 10 dagen, gevolgd door bifasische koorts en het optreden van specifieke symptomen en superinfecties. Het treft vooral niet-gevaccineerde jonge honden tussen 3 en 6 maanden, maar kan soms ook gevaccineerde volwassenen treffen. Voor een precieze diagnose is vaak verder onderzoek nodig. Andere wilde diersoorten kunnen ook getroffen worden, wat het belang van effectieve preventie door vaccinatie onderstreept.

Overdracht van de ziekte

Distemper is zeer besmettelijk en wordt voornamelijk overgedragen door aerosol of contact met besmette lichaamsvloeistoffen (speeksel, urine, feces, neus- en oogafscheiding). Een dier kan 90 dagen na besmetting besmettelijk blijven, zelfs zonder zichtbare symptomen.

Besmettelijkheid bij honden begint een week na blootstelling en kan tot vier maanden aanhouden. Het virus is gevoelig voor UV-licht, hitte en droogte, maar overleeft de kou en blijft wekenlang actief bij 4°C.

De incubatietijd varieert van één tot zes weken, gevolgd door gelijkaardige symptomen. Overdracht gebeurt voornamelijk door hoesten, niezen en direct contact, waardoor het virus zich verspreidt in gesloten ruimtes zoals kennels, vooral in de winter. Het virus verspreidt zich echter snel naar buiten en wordt geëlimineerd door gewone ontsmettingsmiddelen.

De ziekte wordt niet overgedragen op mensen, waardoor er geen risico is op besmetting tussen honden en baasjes. Hoewel indirect contact een minder effectieve manier van overdracht is vanwege de kwetsbaarheid van het virus bij warm weer, verhoogt de verspreiding van de ziekte in de winter het risico op besmetting.

Evolutie van de ziekte

Nainademing van het virus verspreidt het zich naar macrofagen en vervolgens naar lokale lymfoïde weefsels zoals bronchiale tonsillen en lymfeklieren, waar de replicatie 2 tot 4 dagen na infectie begint. Primaire viremie treedt op tussen 4 en 6 dagen, waarbij het virus zich verspreidt naar lymfoïde en hematopoëtische weefsels, wat lymfonie en immunosuppressie veroorzaakt. Na ongeveer 8-9 dagen kan secundaire viremie het virus verspreiden naar verschillende epitheliale weefsels en het centrale zenuwstelsel, waarbij vooral het epitheel van de bronchiale en gastro-intestinale kanalen en klieren wordt aangetast. Andere cellen zoals keratinocyten, fibroblasten en endotheelcellen kunnen ook geïnfecteerd raken. Betrokkenheid van het CZS is een belangrijke complicatie.

Tussen dag 9 en 14 hangt het verloop van de infectie af van de virulentie van de CDV-stam, deleeftijd van het dier en zijn immuunstatus. De immuunreacties van honden kunnen worden onderverdeeld in twee categorieën:

1. Snelle genezing: als gevolg van een effectieve en vroege humorale en cellulaire immuunrespons, die het virus neutraliseert zonder klinische symptomen.
2. Zwakke immuunrespons: leidt tot een acute, subacute of chronische vorm van de ziekte, met bacteriële superinfectie en duidelijke symptomen.

Bij pups jonger dan drie maanden zonder passieve maternale immuniteit is de ziekte vaak fataal. De symptomen variëren naargelang de leeftijd en omvatten hemorragische diarree, uitdroging en gebrek aan eetlust.Hemorragische enteritis komt vaak voor.

De eersteklinische uiting kan bestaan uit milde hyperthermie en algemene symptomen. Verschillende fasen van de ziekte omvattencatarrale ontsteking en een periode van dominante lokalisatie, met een verscheidenheid aan symptomen afhankelijk van de aangetaste organen, wat kan leiden tot ernstige en klassieke vormen van de ziekte. De prognose varieert: dood, herstel of herstel met restverschijnselen.

Wat zijn de symptomen?

De symptomen van distemper variëren sterk afhankelijk van de diersoort en de immuunrespons van het dier:

• Passiviteit en doelloos dwalen;
• Zenuwstoornissen zoals gedeeltelijke verlamming, slechte coördinatie, overmatig speekselen, stuiptrekkingen en krampachtig kauwen;
• Gedragsveranderingen zoals verlies van angst voor mensen ofatypische agressie bij wilde dieren;
• Conjunctivitis, loopneus en ademhalingsproblemen;
• Huidproblemen zoals puisten en hyperkeratose;
• Spijsverteringsstoornissen, waaronder braken en bloederige diarree, vaak gerelateerd aan snelle uitdroging;
• Tand- en testiculairelaesies.

Tussen 25% en 75% van de geïnfecteerde honden vertoont helemaal geen symptomen, terwijl anderen een of meer van de genoemde symptomen vertonen. Vroege symptomen zijn vaak afscheiding uit de ogen en neus. De helft van de honden, vooral die met nerveuze symptomen, kan sterven, deels omdat het virus het immuunsysteem verzwakt.

De incubatietijd varieert van 3 tot 10 dagen, gevolgd door een bifasische koorts en het optreden van karakteristieke symptomen en superinfecties. Als de ziekte langer duurt, kunnen neurologische symptomen optreden, met mogelijke gevolgen voor de overlevenden.

De diagnose van distemper bij een jonge hond is gebaseerd op een onvolledige vaccinatiegeschiedenis en de aanwezigheid van karakteristieke symptomen. Aanvullende tests, zoals PCR, zijn vaak nodig om de diagnose te bevestigen vanwege de variabiliteit van de symptomen. De ziekte wordt voornamelijk overgedragen via de luchtwegen en direct contact met geïnfecteerde afscheidingen. In een gevorderd stadium bereikt het virus het centrale zenuwstelsel en veroorzaakt het verschillende symptomen, afhankelijk van het aangetaste orgaan.

De immuunrespons van het dier is cruciaal voor herstel. Als de immuunrespons zwak of vertraagd is, kan de ziekte zich verspreiden en fataal zijn, vooral bij puppies.

Epidemiologie

De wereldwijde en Europese verspreiding van distemper bij wilde dieren is onlangs vastgesteld, met gevallen gemeld in Spanje, Italië (2006), Duitsland (2008), Zwitserland (2009), België en Frankrijk (2019). Genetische typering van stammen, uitgevoerd door de ONCFS/Réseau SAGR, laat een overeenkomst zien tussen Europese stammen, met name die uit Italië en Zwitserland.

Er is een vaccin beschikbaar voor huishonden en fretten, maar het gebruik ervan bij wilde dieren blijft beperkt, met uitzondering van beschermingsprogramma’s zoals dat voor de bescherming van de zwartvoetfret in Noord-Amerika.

De epidemie van 1994 in de Serengeti decimeerde een derde van de leeuwenpopulatie, wat de ernst van de ziekte onderstreept. Overdracht vindt voornamelijk plaats door direct contact en blootstelling van de slijmvliezen aan de virusdeeltjes. Eenmaal in het lichaam valt het virus bij gebrek aan immuniteit de ademhalings-, spijsverterings- en zenuworganen aan, met een hoog sterfterisico.

Studies op wasberen in Ontario hebben wilde virusstammen aangetoond die verschillen van vaccinstammen, wat het belang van deeco-epidemiologie van deze ziekte onderstreept. De infectie wordt niet beschouwd als een zoönose en er is geen verband aangetoond met menselijke ziekten zoals multiple sclerose.

CDV is alomtegenwoordig en specifiek voor hondachtigen, maar treft een groot aantal carnivoren. Honden spelen als belangrijkste reservoirs een cruciale rol in de overdracht van de ziekte, die ook voorkomt bij veel andere carnivoren, waaronder marterachtigen en ursiden. Hondenziekte is het meest riskant bij niet-gevaccineerde honden tussen de drie en zes maanden oud, hoewel het ook oudere dieren meteen verzwakte immuniteit kan treffen. Vaccinatie blijft essentieel om de verspreiding van dit virus te voorkomen, vooral in dierengemeenschappen.

Hoe kan deze dodelijke ziekte behandeld worden?

Er is geen specifieke effectieve behandeling voor distemper; de behandeling richt zich op ondersteunende zorg. Vaccinatie blijft de meest effectieve vorm van bescherming. Niet-gevaccineerde dieren kunnen aan de infectie bezwijken of blijvende gevolgen ondervinden. De behandeling bestaat uit antibiotica om superinfectie tegen te gaan en infusen om uitdroging door braken en diarree tegen te gaan.

Als de diagnose distemper is gesteld, is de behandeling met medicijnen erop gericht om het lijden van het dier te verlichten en het risico op verdere infectie te verminderen.Ziekenhuisopname kan nodig zijn om uitdroging te behandelen. Overlevenden kunnen lichamelijke en neurologische gevolgen ondervinden.

De prognose is vooral slecht voor honden met zenuwverschijnselen, die ongeveer 50% van de gevallen uitmaken. Aangetaste honden moetenworden geïsoleerd enopgenomen, vaak onder infuus, voor toediening van breedspectrumantibiotica, ontstekingsremmers, antivirale middelen, middelen tegen braken, middelen tegen diarree en pijnstillers.

De medische kosten kunnen aanzienlijk zijn en daarom is het belangrijk omeen ziektekostenverzekering voor huisdieren af te sluiten. Zelfs met de juiste behandeling is herstel niet gegarandeerd en zijn onomkeerbare gevolgen mogelijk. Preventie door vaccinatie is essentieel om deze ziekte te voorkomen. In het geval van symptomen is het essentieel om onmiddellijk een dierenarts te raadplegen, omdat de ziekte in 50% van de gevallen fataal kan zijn.

Hoe kun je je huisdier op een natuurlijke manier helpen na zo’n beproeving?

Na een intensieve behandeling en ziekenhuisopname heeft je hond baat bij gerichte voedingszorg om de genezing te versnellen en het immuunsysteem te versterken. Probiotica, voedingssupplementen die rijk zijn aan levende micro-organismen, helpen om de darmflora die door de antibioticabehandeling is veranderd, weer in balans te brengen. Hoewel sommige gefermenteerde voedingsmiddelen een natuurlijke bron van probiotica zijn, blijft hun concentratie laag in vergelijking met specifieke voedingssupplementen die bestand zijn tegenmaagzuur en rijk zijn aan verschillende bacteriestammen.

Vitaminen spelen een belangrijke rol in het herstel van de hond en elk type vitamine heeft specifieke functies:

• Vitamine A: essentieel voor het gezichtsvermogen, de voortplanting en de gezondheid van de huid.
• B-vitamines: ondersteunen de energiestofwisseling en het zenuwstelsel.
• Vitamine C: verbetert de ijzeropname, de immuunafweer en gaat veroudering tegen.
• Vitamine D: essentieel voor de opname van calcium en fosfor, versterkt de botten.
• Vitamine E: antioxidant die cellen beschermt en gezonde spieren ondersteunt.
• Vitamine K: belangrijk voor de bloedstolling en de gezondheid van de botten.

Mineralen en essentiële vetzuren, zoals mangaan, omega-3 en zink, dragen ook bij aan de algehele gezondheid van de hond, met name voor de huid, vacht, hart- en nierfunctie. De toevoeging van probiotica helpt het evenwicht van de darmflora te herstellen, wat essentieel is voor een goede spijsvertering.

Plantenextracten zoalsechinacea purpurea, astragalus en rozenbottel kunnen het immuunsysteem stimuleren. Honden kunnen ook glycerine-maceraat van bramenknoppen krijgen om de weefsels van zuurstof te voorzien en het herstel te versnellen. Om stress na een ziekenhuisopname te beheersen, worden Bach bloemen aanbevolen vanwege hun kalmerende werking zonder andere behandelingen of supplementen te verstoren.

Vaccinatie, de beste vorm van preventie

Hondenziekte, een zeer besmettelijk virus, blijft een grote bedreiging voor niet-gevaccineerde honden, ondanks het bestaan van een effectief vaccin dat een adequate immuunrespons opwekt. Vaccinatie, die essentieel is vanaf de eerste weken van het leven van een puppy, heeft het aantal gevallen aanzienlijk verminderd. Er zijn echter nog steeds besmettingshaarden, vooral in grote agglomeraties met grote populaties niet-gevaccineerde honden.

Puppy’s profiteren in eerste instantie van antilichamenvan de moeder, die hen tijdelijk beschermen. Vaccinatie moet worden uitgevoerd zodra deze bescherming afneemt, meestal na 9 weken, met een jaarlijkse of driejaarlijkse booster om de immuniteit te behouden.

Omdat er geen specifieke behandeling is om het virus te elimineren, richt de behandeling zich op medische ondersteuning en preventie van superinfectie, met infusen, breedspectrumantibiotica, ontstekingsremmers en andere symptomatische medicijnen. Desondanks kunnen honden onomkeerbare gevolgen ondervinden.

De prognose is vooral precair voor dieren met neurologische symptomen. Voor puppy’s die risico lopen, is het raadzaam om het contact met andere honden te beperken en gebieden met een hoog risico te vermijden totdat het vaccinatieprotocol is voltooid.

De relatief bescheiden kosten van het vaccin zijn volledig gerechtvaardigd gezien de risico’s en mogelijke kosten die met de ziekte gepaard gaan. Vaccinatie is de meest betrouwbare verdediging tegen hondenziekte, omdat het niet vaccineren het dier blootstelt aan een mogelijk fatale afloop.

Bij contact met mogelijk besmette wilde of gedomesticeerde dieren zijn strenge preventie- en hygiënemaatregelen essentieel. Het virus kan geneutraliseerd worden door gewone ontsmettingsmiddelen, zoals een verdunde bleekoplossing, waardoor het risico op overdracht minimaal is.