Chikungunya is een virale ziekte die wordt overgedragen door muggen van het geslacht Aedes en die plotselinge koorts, hevige gewrichtspijn en huiduitslag veroorzaakt. Met de geografische verspreiding van het virus is het essentieel om de mechanismen, symptomen en manieren van overdracht te begrijpen.
Dit artikel geeft een uitgebreid overzicht van de aard van chikungunya, de evolutie, de wereldwijde verspreiding en de huidige preventieve maatregelen. Je zult ook ontdekken hoe de gezondheidsautoriteiten in Frankrijk en over de hele wereld werken om de verspreiding te beperken.
Wat is chikungunya en hoe uit het zich?
In het Swahili betekent “chik” “voorovergebogen lopen”, wat de houding illustreert die mensen aannemen die lijden aan chikungunya. Na een incubatietijd van twee tot tien dagen treedt hoge koorts op die gepaard gaat met hevige spier- en gewrichtspijnen, vooral in de gewrichten (polsen, enkels, vingerkootjes, enz.). Er kan ook hoofdpijn en huiduitslag optreden, en soms bloedingen uit het tandvlees of de neus. De ziekte van Chikungunya evolueert dan binnen enkele dagen, waarbij de koorts en de huidsymptomen verdwijnen, maar de gewrichtspijn enkele weken kan aanhouden .
Hoe ontstaat chikungunya en waar komt het tegenwoordig voor?
Chikungunya is een virale infectie die wordt overgebracht door Aedes-muggen, vooral de tijgermug, die gekenmerkt wordt door koorts en acute gewrichtspijn. Andere symptomen zijn spierpijn, hoofdpijn, misselijkheid, vermoeidheid en huiduitslag. Gewrichtspijn, die vooral invaliderend is, kan aanhouden. Diagnostische verwarring met knokkelkoorts is mogelijk in regio’s waar deze laatste endemisch is. De behandeling is voornamelijk symptomatisch, aangezien er geen specifieke therapie bestaat voor deze ziekte.
Chikungunya komt voor in Afrika, Azië en het Indiase subcontinent. De ziekte heeft zich nu verspreid naar Europa en Amerika. De eerste overdracht in Europa vond plaats in 2007 in Italië , gevolgd door uitbraken in Frankrijk en Kroatië. Het virus, een arbovirus, wordt overgedragen door de vrouwtjesmuggen Aedes aegypti en Aedes albopictus. Deze muggen brengen ook andere arbovirussen over , zoals knokkelkoorts, gele koorts en het Zika-virus. De term “chikungunya” komt uit de Makonde taal en beschrijft de gebogen houding van mensen die last hebben van gewrichtspijn.
Na een incubatietijd van 2 tot 10 dagen manifesteert de infectie zich als ondraaglijke gewrichtspijn, hoofdpijn, koorts, spierpijn, huiduitslag, ontstoken lymfeklieren en soms bindvliesontsteking. Ernstige gevallen, zoals meningo-encefalitis, hebben vooral ouderen en immuungecompromitteerden getroffen en pasgeboren baby’s die in utero besmet waren.
Preventie is daarom gebaseerd op individuele bescherming tegen muggenbeten en het beperken van hun voortplanting. Hoewel er geen specifieke behandeling of vaccin bestaat, blijft symptoombestrijding essentieel.
Hoe wordt chikungunya overgedragen door de tijgermug?
Chikungunya wordt overgebracht door de muggen Aedes aegypti en Aedes albopictus, die ook knokkelkoorts en Zika overbrengen. Chikungunya wordt verspreid wanneer een gezonde mug een geïnfecteerde persoon bijt en het virus binnenkrijgt. Na een vermenigvuldigingsfase kan dit virus worden overgedragen op andere mensen. In termen van besmettelijkheid kunnen besmette mensen het virus aan muggen overdragen vanaf 1 tot 2 dagen voor het begin van de symptomen en tot 7 dagen daarna. Er bestaat ook een risico op overdracht door bloedtransfusie. Over het algemeen verleent een eerdere infectie langdurige immuniteit.
Wat verticale transmissie betreft, kan het virus tijdens de bevalling van moeder op kind worden overgedragen, met mogelijk ernstige gevolgen voor de pasgeborene. Dit onderstreept het belang van intensievere muggenbestrijding vóór de bevalling om besmetting van de moeder te voorkomen.
Alleen vrouwelijke muggen, die bloed nodig hebben om hun eitjes te ontwikkelen, dragen het virus. Chikungunya behoort tot de Togaviridae-familie en kent twee genetische types, één in West-Afrika en één in Oost- en Zuidelijk Afrika. Genetische mutaties kunnen de besmettelijke capaciteit van muggen beïnvloeden.
Structureel meet het chikungunya-virus 70 nanometer en wordt het gekenmerkt door een kapsel en een omhulsel. Zijn foutgevoelige polymerase leidt tot frequente mutaties. Hoewel bepaalde behandelingen, zoals chloroquine en ribavirine, een beperkt effect hebben, vormen ze toch een therapeutische optie.
Tot slot kan in utero overdracht van chikungunya ernstige neurologische schade aan de foetus veroorzaken. Muggen worden vectoren als ze zich voeden met het bloed van een besmette persoon. Effectieve preventie omvat daarom niet alleen bescherming tegen beten, maar ook het proactief elimineren van broedplaatsen, een effectievere strategie dan het aanpakken van volwassen muggen.
Hoe kan chikungunya worden gediagnosticeerd en hoe kan de overdracht ervan worden voorkomen?
De regionale gezondheidsagentschappen (ARS) voeren in samenwerking met de departementale raden en lokale autoriteiten informatie- en communicatiecampagnes om chikungunya te voorkomen en te beheersen. Van 1 mei tot 30 november intensiveren ze het toezicht op gevallen bij mensen in departementen waar de Aedes albopictus mug voorkomt. Reizigers die terugkeren uit endemische gebieden met symptomen moeten deze melden bij de ARS voor biologische bevestiging. Vermoedelijke gevallen wordt geadviseerd zich te beschermen tegen muggenbeten en thuis te blijven om overdracht te voorkomen.
Medische behandeling is beperkt tot symptomatische behandeling, inclusief pijnstillers en ontstekingsremmers, zonder chronische vormen van de ziekte te voorkomen. Preventie is gebaseerd op individuele en collectieve muggencontrole. Individuen moeten hun blootstelling aan beten beperken door het dragen van lange kleding, het gebruik van huidwerende middelen en insecticiden op kleding en klamboes. Collectieve maatregelen omvatten het sproeien van insecticiden en het verwijderen van broedplaatsen.
Het virus kan worden opgespoord door RT-PCR-tests in bloedmonsters tijdens de eerste week van de ziekte, en serologische tests voor antilichamen kunnen na deze periode worden gebruikt. Er bestaat momenteel geen vaccin tegen het virus.
De beste bescherming is het vermijden van muggenbeten. Verdachte patiënten moeten voorkomen dat ze tijdens de eerste week van de ziekte worden gebeten om overdracht van het virus te voorkomen. Muggen bestrijden bestaat uit het verminderen van broedplaatsen en het gebruik van insecticiden. Tijdens uitbraken is het raadzaam om bedekkende kleding te dragen, geïmpregneerde klamboes met insecticiden te gebruiken en insectwerende middelen op basis van DEET, IR3535 of icaridine. Reizigers in risicogebieden moeten dezelfde voorzorgsmaatregelen nemen en controleren of hun accommodatie voorzien is van muskietennetten.
Wat is de huidige epidemiologie van chikungunya wereldwijd?
De epidemiologie van chikungunya, een ziekte overgedragen door Aedes muggen, is geëvolueerd sinds de ziekte voor het eerst werd vastgesteld in Tanzania in 1952. De ziekte, die wordt gekenmerkt door koorts en gewrichtspijn, heeft zich verspreid over Afrika, Azië en, meer recentelijk, Europa en Amerika. Laten we eens kijken naar de veranderingen in de geografische verspreiding, de transmissiemechanismen en de factoren die van invloed zijn op de verspreiding van vectoren, die essentieel zijn voor de ontwikkeling van preventie- en controlestrategieën.
Wereldwijd
In 2005 werd Réunion getroffen door een chikungunya-epidemie, wat het begin was van een internationale verspreiding. In 2007 werden in Europa, met name in Italië, de eerste gevallen geregistreerd die verband hielden met toeristische reizen. Momenteel worden 78 departementen in Frankrijk onder verscherpt toezicht gesteld vanwege de aanwezigheid van de tijgermug, de vector van deze ziekte. Hoewel inheemse gevallen nog zeldzaam zijn in Frankrijk, besteden de autoriteiten bijzondere aandacht aan mensen met een verminderde immuniteit of ouderen.
Chikungunya werd voor het eerst ontdekt in Tanzania in 1952 en circuleert al lange tijd in Afrika en Azië, met name in India, waar zich sinds 2006 ongeveer 2 miljoen gevallen hebben voorgedaan. In 2007 werd Italië getroffen door een epidemie en in 2010 en 2014 registreerde Frankrijk inheemse gevallen. Nieuw-Caledonië in 2011, West-Indië in 2013 en Frans-Polynesië in 2014 kenden ook epidemieën.
In Europa houden de autoriteiten actief toezicht op het risico dat Aedes albopictus chikungunya verspreidt. Sinds 2006 hebben ze surveillancesystemen opgezet en verplichte melding van gevallen.
In Afrika circuleert het virus in een boscyclus waarbij primaten en sylvatische muggen betrokken zijn. In Azië ontwikkelt het zich voornamelijk in stedelijke gebieden, met Aedes aegypti en Aedes albopictus als de belangrijkste vectoren. Epidemieën komen vaak voor, vooral in India.
In Amerika begon de epidemie in 2013 in West-Indië en verspreidde zich snel over het continent. In Frans Guyana werden in 2006 al gevallen geregistreerd. Sinds 2004 komt chikungunya steeds vaker voor en is steeds wijder verspreid. De ziekte komt nu voor in meer dan 110 landen, met stedelijke uitbraken in Thailand en India in de jaren 1960 en 1970. Regio’s waar Aedes aegypti of Aedes albopictus leven, hebben nu te maken met lokale overdracht van het virus.
In Frankrijk
Sinds 2006 is er op het Franse vasteland een plan van kracht om de verspreiding van chikungunya tegen te gaan. Dit plan combineert het toezicht op muggen en infectiegevallen en wordt gecoördineerd door Santé publique France. Het plan is gebaseerd op een aantal belangrijke elementen:
-
- Verplichte rapportage aan de regionale gezondheidsdienst (ARS) van alle bevestigde gevallen van chikungunya.
- Bijdrage van een netwerk van vrijwillige laboratoria aan het diagnoseproces, waarbij de resultaten naar Santé publique France worden gestuurd.
- Verhoogde surveillance in departementen waar de muggenvector actief is (van 1 mei tot 30 november), inclusief snelle melding aan de ARS van vermoedelijk geïmporteerde gevallen (mensen die in de afgelopen 15 dagen zijn teruggekeerd uit een risicogebied), snelle diagnose en de activering van gerichte vectorbestrijdingsmaatregelen rond deze gevallen. In 2021 werden 58 departementen getroffen, volgens Santé Publique France.
In de Franse overzeese departementen worden sinds 2006 soortgelijke maatregelen toegepast, onder toezicht van de regionale gezondheidsagentschappen en de interregionale eenheden voor epidemiologie (Cire).
Conclusie
De wereldwijde verspreiding van chikungunya en zijn vermogen om zich te vestigen in nieuwe gebieden herinnert ons aan de dringende noodzaak van voortdurende epidemiologische controle en rigoureuze preventie in het licht van een virus zonder specifieke curatieve behandeling. Van Afrika tot Europa, via Amerika, de overdracht door Aedes-muggen en de complicaties die gepaard gaan met ernstige vormen van de ziekte versterken de noodzaak van een beter begrip van de verspreidings- en infectiemechanismen.
De preventieve aanpak, gebaseerd op muggencontrole en individuele bescherming, blijft tot nu toe de meest effectieve strategie. Maar om de impact van de ziekte op de algemene bevolking te beperken, zijn betere informatie voor reizigers, vroegtijdige diagnose en een gecoördineerde reactie van de gezondheidsautoriteiten essentieel.
Terwijl het onderzoek naar vaccins vordert, is het van vitaal belang om alert te blijven op klinische symptomen en om patiënten te ondersteunen met de juiste symptomatische zorg. We mogen de bijdrage van bepaalde natuurlijke benaderingen niet over het hoofd zien, in het bijzonder aromatherapie, die extra verlichting kan bieden bij aanhoudende gewrichtspijn in verband met chikungunya.
Bronnen
- https://www.pasteur.fr/fr/centre-medical/fiches-maladies/chikungunya#rmission-et-squelles
- https://pasteur-lille.fr/centre-prevention-sante-longevite/vaccins-et-voyages/chikungunya/
- https://sante.gouv.fr/soins-et-maladies/maladies/maladies-infectieuses/article/chikungunya
- https://www.who.int/fr/news-room/fact-sheets/detail/chikungunya
- https://www.inserm.fr/actualite/dengue-et-chikungunya-cellules-minoritaires-cle-controle-infection/
- https://fr.wikipedia.org/wiki/Chikungunya#Premier_vaccin_commercialisé
