Bacteriële folliculitis: MRSA bij paarden

Bacteriële folliculitis is een veel voorkomende huidaandoening bij paarden die vaak verkeerd gediagnosticeerd of onderschat wordt. Deze infectie is weliswaar oppervlakkig, maar kan tot ernstige complicaties leiden als hij niet snel wordt behandeld. Of je nu een eigenaar of een diergezondheidsprofessional bent, het begrijpen van deze aandoening is essentieel om het welzijn van je paarden te garanderen.

Wat veroorzaakt deze ziekte?

Bacteriële folliculitis ontstaat door infectie van de haarzakjes door bacteriën zoals Staphylococcus aureus of Staphylococcus pseudintermedius. Deze bacteriën zijn in lage dichtheden aanwezig op een gezonde huid, maar ze woekeren zodra de huidbarrière wordt aangetast.

Veel voorkomende oorzaken van deze verandering zijn :

• Lichamelijk trauma: slecht passend beslag, herhaald wrijven, schaafwonden.
• Omgevingsfactoren: overmatige vochtigheid en slechte hygiëne in stallen.
• Immuundisfunctie: immunodeficiënties of stofwisselingsziekten (bijv. diabetes).
• Huidallergieën: verzwakking van de natuurlijke beschermende barrière.

Vooral S. aureus is een geduchte opportunistische ziekteverwekker. Het kan zowel uit de gezonde huid van paarden als uit geïnfecteerde laesies geïsoleerd worden. De loutere aanwezigheid is niet altijd synoniem met een actieve infectie, wat de diagnose bemoeilijkt. Als het echter weefsels binnendringt, veroorzaakt het karakteristieke ontstekings- en purulentiereacties.

Primaire infecties ontwikkelen zich zonder aanwijsbare oorzaak, terwijl secundaire infecties vaak verband houden met onderliggende laesies of ziekten. In gevorderde gevallen kan slecht beheer leiden tot chronische aandoeningen of ernstige complicaties.

Wat zijn de symptomen van bacteriële folliculitis?

De symptomen van bacteriële folliculitis variëren afhankelijk van de ernst en locatie van de laesies, maar er zijn typische symptomen die geassocieerd worden met een infectie van de haarzakjes.

Oppervlakkige verschijnselen

• Papels en pustels: kleine purulente laesies gecentreerd rond een haarfollikel.
• Korsten en ontharingsplekken: de vacht kan er gevlekt uitzien en er kunnen cirkelvormige alopecische plekken ontstaan.
• Gevoeligheid van de huid: geïnfecteerde gebieden zijn vaak rood en licht gezwollen.

Gevorderde gevallen

Als de ziekte zonder behandeling voortschrijdt, kunnen er complicaties optreden, waaronder :

• Furunculose: vorming van pijnlijke, necrotische steenpuisten. Deze laesies kunnen pus afgeven en rode kraters achterlaten na verwijdering.
• Cellulitis: diepe ontsteking die leidt tot ettervorming en de vorming van fistels.
• Botryomycose: een zeldzame chronische aandoening gekenmerkt door granulatieweefsel en hardnekkige laesies die langdurige behandeling vereisen.

De laesies bevinden zich vaak op plaatsen met wrijving, zoals de rug, schouders of stuit. Hoewel jeuk zeldzaam is, worden diepe infecties snel pijnlijk en kunnen ze het comfort van het dier aantasten.

Hoe wordt de aandoening gediagnosticeerd?

De diagnose van bacteriële folliculitis is gebaseerd op klinische beoordeling en specifieke tests.

Klinisch onderzoek

De dierenarts onderzoekt de huidlaesies om karakteristieke papels, pustels of korsten te identificeren. De aangetaste gebieden worden gepalpeerd om hun gevoeligheid te beoordelen en de omvang van de infectie te bepalen.

Laboratoriumonderzoek

1. Huidcytologie: bij deze snelle en essentiële test worden huidmonsters onder een microscoop geanalyseerd. Het detecteert de aanwezigheid van bacteriën (vooral S. aureus) en ontstekingscellen.
2. Bacteriecultuur en antibioticagevoeligheidstest: Deze diepgaande analyses identificeren de precieze betrokken bacteriën en hun gevoeligheid voor antibiotica. Ze zijn cruciaal bij een vermoeden van bacteriële resistentie, in het bijzonder tegen meticillineresistente S. aureus (MRSA).

De differentiële diagnose omvat andere huidpathologieën zoals dermatofytose of ectoparasitose. Bij twijfel kunnen aanvullende tests worden uitgevoerd.

Welke behandelingen zijn beschikbaar?

De behandeling van bacteriële folliculitis is een combinatie van topische zorg en systemische antibiotica, aangepast aan de ernst van de laesies en de mogelijke aanwezigheid van bacteriële resistentie.

Lokale behandelingen

• Antiseptische shampoos: op basis van chloorhexidine of benzoylperoxide, om te desinfecteren en de verspreiding van de infectie te beperken.
• Antibiotische zalven en crèmes: voorgeschreven voor plaatselijke, oppervlakkige laesies.
• Antimicrobiële en antischimmel sprays: nuttig als aanvulling om gevoelige gebieden te behandelen en mycotische superinfectie te voorkomen.

Systemische antibioticatherapie

Bij diepe of uitgebreide laesies is orale antibioticatherapie noodzakelijk. De duur hiervan varieert van 3 tot 8 weken, afhankelijk van de klinische respons. Aanhoudende symptomen kunnen aanpassing vereisen op basis van een antibiogram.

Regelmatige veterinaire controle is essentieel om de doeltreffendheid van de behandeling te valideren en recidieven te voorkomen.

Wat is de impact van antibioticaresistentie?

Resistentie tegen antibiotica is een groeiend probleem in de diergeneeskunde, vooral bij bacteriën zoals methicillineresistente Staphylococcus aureus (MRSA). Deze resistentie vormt een grote uitdaging bij de behandeling van huidinfecties, vooral bij paarden die lijden aan bacteriële folliculitis.

Bacteriële resistentie ontwikkelt zich wanneer een bacterie, zoals S. aureus, mutaties of specifieke genen verwerft die de effectiviteit van antibiotica neutraliseren. In het geval van MRSA wijzigt het mecA-gen een essentieel bindingseiwit (PBP), waardoor bèta-lactamantibiotica zoals methicilline niet meer goed werken. Bovendien zijn deze resistente stammen vaak meervoudig resistent tegen andere antibioticaklassen, waardoor de keuze van behandeling beperkt is.

Resistentie tegen antibiotica verlengt infecties, verhoogt de behandelingskosten en leidt in sommige gevallen tot een mislukte behandeling. Bij paarden bemoeilijkt deze resistentie met name de behandeling van terugkerende folliculitis en kan nosocomiale overdracht van resistente stammen in stallen of tijdens ziekenhuisopname in de hand worden gewerkt. Deze situatie is des te zorgwekkender omdat bepaalde MRSA-stammen die bij paarden zijn aangetroffen lijken op de stammen die bij mensen zijn aangetroffen, wat wijst op een mogelijk risico van overdracht tussen soorten.

Om antibioticaresistentie te beperken, is het essentieel om :

• Een antibioticagevoeligheidstest uit te voeren voor elke behandeling, om precies vast te stellen welke antibiotica effectief zijn.
• Het gebruik van kritische antibiotica te reserveren voor gevallen waarin geen andere optie mogelijk is.
• Waar mogelijk de voorkeur te geven aan lokale behandelingen om de druk op bacteriën te verminderen.
• Versterk het toezicht in ziekenhuizen om ziekenhuisinfecties te voorkomen.

Door deze maatregelen te combineren, is het mogelijk om de verspreiding van resistente stammen te beperken en tegelijkertijd de effectiviteit van de beschikbare behandelingen te behouden.

Wat zijn de natuurlijke alternatieven?

Natuurlijke behandelingen kunnen naast conventionele therapieën worden gebruikt om de huidbarrière te versterken en laesies te verzachten.

• Etherische oliën: Bepaalde oliën, zoals tea tree of lavendel, hebben antibacteriële eigenschappen en kunnen verdund worden aangebracht op de aangetaste gebieden.
• Aloë vera: Bekend om zijn verzachtende en helende eigenschappen, is het bijzonder nuttig voor het verzachten van irritaties.
• Voedingssupplementen: Het toevoegen van omega-3 en omega-6 vetzuren aan het dieet kan de algehele gezondheid van de huid verbeteren.
• Groene klei: Gebruikt als kompres helpt het om wonden te zuiveren en te ontsmetten.
• Zwartebessenknop: dankzij de cortisonachtige werking helpt het maceraat van zwartebessenknoppen de pijn van het dier te verlichten.

Raadpleeg een dierenarts voordat je deze oplossingen gebruikt om er zeker van te zijn dat ze geschikt zijn voor de aandoening van je huisdier.

Wat zijn de preventiemiddelen?

Om bacteriële folliculitis te voorkomen, moet je strenge hygiënemaatregelen nemen en bijzondere aandacht besteden aan de algemene conditie van het paard.

• Hygiëne: Maak de vacht, het tuig en de uitrusting regelmatig schoon om ziekteverwekkers te verwijderen.
• Leefomstandigheden: houd stallen schoon en goed geventileerd om vocht te voorkomen, een factor die infectie bevordert.
• Parasietenbestrijding: Gebruik antiparasitaire middelen om het risico op beten en huidlaesies te minimaliseren.
• Controle: Inspecteer de huid van je paard regelmatig op de eerste tekenen van infectie.

Een uitgebalanceerd dieet en regelmatige verzorging helpen ook om de natuurlijke afweer van je paard te versterken, waardoor de kans op herhaling kleiner wordt.