Posttraumatische stressstoornis (PTSS) is een complexe psychologische aandoening die vaak het gevolg is van blootstelling aan traumatische gebeurtenissen. PTSS wordt gekenmerkt door hypervigilantie, flashbacks en emotionele stoornissen en heeft een grote impact op de levenskwaliteit van de getroffenen. Hoewel traditionele therapeutische benaderingen, zoals cognitieve en gedragspsychotherapie, veelbelovende resultaten bieden, zijn ze niet altijd toereikend om aan de specifieke behoeften van elke patiënt te voldoen.
In deze context is dierbemiddeling, en meer specifiek ondersteuning door paarden, in opkomst als een innovatief en aanvullend alternatief. Deze benadering is gebaseerd op de interactie tussen mens en dier en is gericht op het verbeteren van emotionele regulatie, zelfvertrouwen en algeheel welzijn. Het paard, als sociaal en gevoelig dier, neemt in deze benadering een speciale plaats in dankzij zijn vermogen om menselijke emotionele toestanden waar te nemen en er non-verbaal op te reageren.
Wat is PTSS?
Post-Traumatische Stress Stoornis (PTSS) is een mentale stoornis die het gevolg is van directe of indirecte blootstelling aan een traumatische gebeurtenis. Hieronder vallen situaties zoals doodsbedreigingen, seksueel geweld of ernstig letsel. De symptomen van PTSS, zoals beschreven in de DSM-5, omvatten intrusieve herbelevingen, vermijdingsgedrag, cognitieve en emotionele veranderingen en veranderingen in arousal en reactiviteit.
Manifestaties van traumagerelateerde stoornissen zijn historisch gedocumenteerd sinds de oudheid. Beschrijvingen van “smachtende toestanden” of terugkerende nachtmerries na oorlogen illustreren de eerste identificaties van dit psychisch lijden. In de negentiende eeuw introduceerden onderzoekers zoals H. Oppenheim het begrip “traumatische neurose”, wat de weg vrijmaakte voor een preciezere classificatie. Dit concept evolueerde met studies van oorlogsneurosen, vooral na de twee wereldoorlogen.
Volgens de huidige criteria is de diagnose gebaseerd op het aanhouden van de symptomen gedurende meer dan een maand en hun significante impact op de kwaliteit van leven en sociaal of professioneel functioneren. Risicofactoren zijn onder andere vroeg trauma, een geschiedenis van psychische stoornissen en weinig sociale steun. Omgekeerd bieden vroegtijdige behandeling, zoals door de Cellules d’Urgence Médico-Psychologique (CUMP), en specifieke therapieën zoals EMDR of exposure therapieën, bemoedigende vooruitzichten voor de behandeling van deze invaliderende stoornis.
Wat houdt dierbemiddeling in?
Dierenbemiddeling, ook wel dierondersteunde interventie genoemd, is een methode om het welzijn van mensen te verbeteren door middel van gestructureerde interactie met zorgvuldig geselecteerde dieren. Deze praktijk is gebaseerd op het idee dat dieren door hun aanwezigheid en gedrag zorg-,leer- en sociale rehabilitatieprocessen vergemakkelijken. Het omvat therapeutische, educatieve en recreatieve interventies.
De eerste gedocumenteerde praktijken dateren uit de IXᵉ eeuw, toen vogels werden toevertrouwd aan patiënten om hen te helpen bij hun psychologische herstel. Deze aanpak ontwikkelde zich door de eeuwen heen, met initiatieven zoals de integratie van dieren in psychiatrische instellingen in de XIXᵉ eeuw of hun gebruik met getraumatiseerde soldaten na de Eerste Wereldoorlog. In de jaren 1950 formaliseerde Boris Levinson deze benadering door het concept van dierondersteunde therapie te introduceren en de voordelen ervan aan te tonen bij patiënten die resistent waren tegen conventionele therapieën.
Vandaag de dag neemt dierenbemiddeling verschillende vormen aan: therapie,educatie, recreatieve activiteiten en coaching met behulp van dieren. Deze interventies zijn gebaseerd op specifieke doelstellingen en omvatten een trio van begunstigde-dier-professional. Ze zijn gericht op het verbeteren van cognitieve, emotionele en sociale vaardigheden, waarbij rekening wordt gehouden met dierenwelzijn.
Met name het paard neemt een unieke plaats in binnen de dierenbemiddeling. Historisch gezien werd het gebruikt als werkdier, maar zijn status is geëvolueerd naar die van metgezel en therapeutische partner, vooral in de praktijk van de equitherapie. Het paard onderscheidt zich door zijn gevoeligheid voor menselijke emoties en zijn vermogen om gedragsveranderingen te stimuleren, met name bij de behandeling van psychologische aandoeningen zoals posttraumatische stressstoornis (PTSS).
Hoe kunnen hippotherapie en equitherapie worden gebruikt om PTSS te behandelen?
Het paard, met zijn emotionele gevoeligheid en non-verbale interacties, speelt een unieke rol in dierondersteunde therapieën, waaronder equitherapie en hippotherapie, toegepast op de behandeling van posttraumatische stressstoornis (PTSS). Deze benaderingen maken gebruik van het vermogen van het paard om een authentieke, kalmerende en transformerende verbinding met de cliënt te creëren.
Bij hippotherapie werkt het paard als een fysieke stimulator, dankzij zijn zachte, ritmische, driedimensionale bewegingen. Deze verbeteren de houdingscontrole, coördinatie en balans, terwijl ze de chronische pijn verminderen die vaak gepaard gaat met PTSS. Tegelijkertijd versterken deze interacties het lichaamsbewustzijn, wat essentieel is voor het verminderen van angst en het herstellen van een gevoel van veiligheid.
Equitherapie, gecentreerd op de psychotherapeutische as, maakt het mogelijk om de emotionele ontregelingen die typisch zijn voor PTSS aan te pakken. Het paard, als een emotionele spiegel, helpt bij het ontwikkelen van emotionele regulatie, terwijl het zelfvertrouwen, veerkracht en beter stressmanagement bevordert. Interacties zoals verzorgen en rijden stimuleren volledige aandacht en actieve betrokkenheid, cruciale elementen in het overwinnen van dissociatieve symptomen en het verminderen van hypervigilantie.
De natuurlijke en gestructureerde omgevingen van de sessies bieden ook multisensorische stimulatie, wat ontspanning en sociale integratie versterkt. Tot slot moedigen deze praktijken actieve coping aan, wat essentieel is voor het verbeteren van de veerkracht bij trauma’s, terwijl het een geruststellende relatie met het dier en de therapeut bevordert.
Dankzij zijn veelzijdigheid wordt het paard een centrale speler in de psychologische en fysieke revalidatie en biedt het een veelomvattend en veelbelovend antwoord op de specifieke behoeften van PTSS-patiënten.
Welzijn en behoeften van bemiddelende paarden
Het waarborgen van het welzijn van mediatorpaarden is een fundamentele vereiste in de praktijk van paardenbemiddeling, zowel om ethische redenen als om hun effectiviteit en veiligheid te garanderen. Paarden zijn sociale, mobiele en gevoelige dieren met specifieke behoeften die gerespecteerd moeten worden.
Tot de basisbehoeften behoren regelmatig sociaal contact met andere paarden, voldoende bewegingsvrijheid en toegang tot kwaliteitsweiland of -voer (1,5 tot 2% van het levend gewicht in droge stof per dag). Deze elementen moedigen langdurig kauwen aan, wat essentieel is voor het voorkomen van stereotypie, maagzweren en spijsverteringsstoornissen. Constante hydratatie met schoon, vrij beschikbaar water is ook essentieel.
Paarden moeten zo worden gehuisvest dat ze veilig kunnen rusten, met voldoende ruimte voor vrije beweging en sociale interactie. Regelmatig vrij rondlopen in groepen vermindert het risico op opgehoopte stress of hyperactiviteit.
Training en opvoeding moeten gebaseerd zijn op technieken die gebaseerd zijn op de principes van leren. Het gebruik van positieve bekrachtiging wordt sterk aangemoedigd om paarden te motiveren en hun medewerking te vergroten. Geleidelijke gewenning aan specifieke apparatuur en begunstigden zorgt voor veilige en passende sessies.
Tot slot is regelmatige controle van de fysieke en emotionele toestand van de paarden essentieel. Hulpmiddelen zoals het Cheval Bien-Être protocol kunnen gebruikt worden om hun conditie objectief te beoordelen, terwijl de stress van de sessies beperkt blijft. Het respecteren van deze principes garandeert niet alleen een evenwichtig paard, maar ook harmonieuze interacties met de cliënten.
