Wat is kinkhoest?

Kinkhoest, ook bekend als pertussis, is een acute bacteriële infectie van de luchtwegen veroorzaakt door Bordetella pertussis. Deze ziekte is vooral gevaarlijk voor baby’s en jonge kinderen. Alle leeftijdsgroepen kunnen worden getroffen. Kinkhoest manifesteert zich aanvankelijk met symptomen die lijken op die van een gewone verkoudheid. Ze gaan echter snel over in hevige, karakteristieke hoestbuien, gevolgd door luidruchtige, piepende inspiraties. Vaccinatie is de meest effectieve manier van preventie, maar sporadische epidemieën blijven voorkomen omdat de vaccinimmuniteit na verloop van tijd afneemt.

Wat is het infectieuze agens dat verantwoordelijk is voor kinkhoest?

Kinkhoest is een zeer besmettelijke bacteriële infectie van de lagere luchtwegen, met weinig of geen koorts . Ze wordt voornamelijk veroorzaakt door Bordetella pertussis en soms door Bordetella parapertussis. Het wordt via de lucht overgedragen, vaak binnen het gezin of in groepen, door contact met een zieke persoon die hoest. Speekseldruppeltjes die worden uitgestoten tijdens hoesten of niezen verspreiden de bacterie. Eenmaal ingeademd vermenigvuldigt Bordetella pertussis zich op het ciliaire epitheel van de bronchiën en luchtpijp. Deze bacterie geeft vervolgens specifieke toxines af die de kenmerkende symptomen veroorzaken.

Bij volwassenen is één op de drie niet-gediagnosticeerde chronische hoest vaak te wijten aan pertussis. Bordetella pertussis, een gramnegatieve coccobacil, werd voor het eerst beschreven door Jules Bordet in 1900. De bacterie hecht zich vast aan de ciliaten in de luchtpijp en maakt toxinen aan die verantwoordelijk zijn voor symptomen zoals destructie van de ciliaten enophoping van slijm, wat leidt tot langdurig hoesten zonder koorts.

Peuters en schoolgaande kinderen zijn de belangrijkste bronnen van infectie, maar volwassenen en ouderen kunnen ook gezonde dragers zijn. Risicofactoren zijn onder andere de nabijheid van een geïnfecteerde persoon, vooral in kleine ruimtes. De besmettelijkheid is het hoogst in de catarrale fase (eerste stadium) en neemt af na vijf dagen effectieve behandeling met antibiotica. Zonder behandeling kan de besmettelijke fase tot drie weken duren.

Kinkhoest is vooral gevaarlijk voor baby’s, ouderen en zwangere vrouwen. In regio’s waar kinderen gevaccineerd zijn, kunnen adolescenten en volwassenen de ziekte overdragen op kinderen die nog niet gevaccineerd zijn. Kinkhoest kan na de geboorte via de ademhalingswegen van moeder op pasgeborene worden overgedragen.

Wat zijn de symptomen?

Typische pertussis verloopt in drie verschillende fasen:

1. Incubatiefase: Zonder symptomen duurt deze fase zeven tot eenentwintig dagen, met een gemiddelde van tien dagen.
2. Paroxismale fase: wordt gekenmerkt door een aanhoudende hoest zonder koorts die langer dan zeven dagen duurt. De hoest uit zich in plotse, hevige aanvallen, vaak gevolgd door braken en ademhalingsmoeilijkheden. Bij baby’s kunnen apneu en bradycardie optreden, soms gepaard met cyanose. Bij adolescenten en volwassenen komen de aanvallen vaker ‘s nachts voor.
3. Herstelfase: Deze fase kan enkele weken duren. Jonge kinderen kunnen longontsteking of neurologische aandoeningen zoals convulsies en encefalitis ontwikkelen. Bij zuigelingen kan kinkhoest fataal zijn en ademhalingsproblemen of falen van meerdere organen veroorzaken.

Als het niet behandeld wordt, kunnen hoestbuien tot zes weken duren. De besmettelijkheid is het hoogst in de eerste week van hoesten. Ze vermindert na drie weken zonder behandeling of na vijf dagen na een effectieve antibioticatherapie.

Complicaties zijn ernstig bij kinderen (stuiptrekkingen, hartproblemen, ademnood) en zeldzaam bij volwassenen (oorinfecties, longontsteking). Zwangere vrouwen kunnen samentrekkingen van de baarmoeder krijgen als gevolg van hoestbuien. Kinkhoest is zeer besmettelijk en vereist bijzondere aandacht voor preventie en behandeling.

De diagnose kinkhoest is gebaseerd op verschillende criteria. Klinisch is een aanhoudende hoest van meer dan zeven dagen die verergert en paroxysmaal wordt, verdacht. Biologisch wordt een nasofarynx uitstrijkje gevolgd door een kweek of PCR afgenomen, vooral als de hoest minder dan drie weken heeft geduurd. Epidemiologisch gezien versterkt de aanwezigheid van een primair geval in de familie of bij vrienden de verdenking op kinkhoest. PCR blijft de meest gevoelige test en moet worden uitgevoerd zodra de eerste symptomen zich voordoen voor een nauwkeurige diagnose.

Wat is de situatie in Frankrijk?

Na een oproep tot waakzaamheid in april 2024 over het opnieuw opduiken van kinkhoest in Europa en Frankrijk in het eerste kwartaal van 2024, meldt Santé publique France een epidemische situatie met een zeer aanzienlijke circulatie van de bacterie in de eerste paar maanden van het jaar.

In het eerste kwartaal van 2024 werden verschillende clustergevallen gemeld in gemeenschappen in Frankrijk, met een hoger aantal clusters dan in heel 2023. In enkele weken tijd meldden zeven regio’s (Île-de-France, Bretagne, Pays de Loire, Auvergne Rhône-Alpes, Grand-Est, Occitanie en Nouvelle-Aquitaine) meer dan twintig clusters, voornamelijk in scholen en kleuterscholen.

Begin juni 2024 toonden de indicatoren voor kinkhoestsurveillance een heropleving van de ziekte, met aanzienlijke stijgingen. Santé publique France registreerde bijna 7000 positieve PCR’s in de eerste vijf maanden van 2024 (vergeleken met 518 in heel 2023). Het RENACOQ ziekenhuisnetwerk meldde 46 gevallen bij kinderen jonger dan 12 maanden (vergeleken met 41 in 2023). Gegevens van de OSCOUR- en SOS Médecins-netwerken tonen een duidelijke toename van hetaantal bezoeken aan de spoedeisende hulp en ziekenhuisopnames voor kinkhoest, een verzevenvoudiging tussen week 11 en week 22.

In Europa is er ook een aanzienlijke toename van het aantal gevallen, met 32.037 gevallen gemeld door het ECDC tussen 1 januari en 31 maart 2024, vergeleken met 25.130 in 2023. Kinkhoest evolueert in cycli van recrutering om de drie tot vijf jaar. De laatste cyclus in Frankrijk dateert van 2017-2018. Het begin van deze nieuwe cyclus betekent dat het grote publiek en gezondheidswerkers meer bewust moeten worden gemaakt van de ziekte, vooral vóór grote zomerbijeenkomsten en de Olympische en Paralympische Spelen.