Welke rol speelt melatonine bij het beheersen van preoperatieve angst?

Het beheersen van preoperatieve angst is een belangrijk onderwerp in de anesthesie en heeft een directe invloed op het welzijn van de patiënt en de postoperatieve resultaten. Melatonine, dat vooral bekend staat om het reguleren van de slaap-waakcyclus, speelt in deze context een cruciale rol. Wat zijn de werkingsmechanismen van dit hormoon en hoe kan het de pre-operatieve ervaring van patiënten verbeteren? Dit artikel onderzoekt de anxiolytische effecten van melatonine en zijn potentieel als hulpstof bij anesthesie.

Is het een goed idee om melatonine in te nemen voor een operatie?

Melatonine, gesynthetiseerd door de pijnappelklier, reguleert het circadiane ritme en heeft antioxiderende, ontstekingsremmende en immunomodulerende eigenschappen. De belangrijkste receptoren, MT1 en MT2, zijn betrokken bij verschillende neuro-endocriene processen, waaronder de modulatie van stemming en angst.

Preoperatieve angst: een onderschat probleem

Preoperatieve angst treft ongeveer 60% van de patiënten voorafgaand aan een operatie. Deze aandoening wordt in verband gebracht met cardiovasculaire complicaties, verhoogde anesthesievereisten en een langer postoperatief herstel. Conventionele behandelingen omvatten benzodiazepinen, maar deze hebben bijwerkingen zoals overmatige sedatie en cognitieve stoornissen.

Kalmeert melatonine angst?

Melatonine speelt een belangrijke rol bij het reguleren van angst door in te werken op verschillende onderling verbonden biologische systemen. Het oefent zijn effect voornamelijk uit via activering van de MT1- en MT2-receptoren in het centrale zenuwstelsel.

Deze activering helpt de activiteit van de neuronale circuits die betrokken zijn bij stressreacties te verminderen, waardoor een toestand van kalmte wordt bevorderd zonder de alertheid overmatig te veranderen. Melatonine grijpt ook in op de hypothalamus-hypofyse-bijnieras (HPA-as), een centrale regulator van de stressrespons. Door de afgifte van cortisol te verminderen, een hormoon dat geassocieerd wordt met acute stress, helpt het een hormonale balans te handhaven die bevorderlijk is voor ontspanning.

Melatonine beïnvloedt ook het GABA-erge systeem en stimuleert de activiteit van gamma-aminoboterzuur (GABA), een belangrijke remmende neurotransmitter. Deze werking draagt bij aan een kalmerend effect op het hele zenuwstelsel, zonder een duidelijke sedatie te veroorzaken, in tegenstelling tot andere farmacologische anxiolytica.

Dankzij deze combinatie van effecten is melatonine bijzonder nuttig om pre-operatieve angst te verminderen en tegelijkertijd de cognitieve en psychomotorische functies van patiënten te behouden.

Klinische werkzaamheid van melatonine in de pre-operatieve periode

De klinische werkzaamheid van melatonine in de pre-operatieve periode is uitgebreid gedocumenteerd, met veelbelovende resultaten die het positioneren als een levensvatbaar alternatief voor benzodiazepinen. Een onderzoek van Khare et al. (2018) (2) toonde aan dat een orale dosis van 6 mg melatonine, toegediend twee uur voor de operatie, de preoperatieve angst aanzienlijk verminderde. Deze vermindering ging gepaard met minder cognitieve bijwerkingen in vergelijking met een dosis van 0,25 mg alprazolam, een veelgebruikt anxiolyticum.

De werkzaamheid van melatonine bij kinderen is ook bevestigd. Een pediatrisch onderzoek toonde aan dat doses tussen 0,5 en 0,75 mg/kg toegediend vóór de operatie niet alleen angst verminderden, maar ook de medewerking van jonge patiënten tijdens de anesthesie-inductie verbeterden. Deze observaties benadrukken het dubbele voordeel van melatonine: effectieve anxiolysis zonder de alertheid of cognitieve functies aan te tasten. (3)

Kortom, deze onderzoeken tonen aan dat melatonine, met zijn hoge veiligheidsprofiel en bewezen anxiolytische effecten, een waardevolle therapeutische optie is in de preoperatieve setting, met name bij patiënten voor wie een vermindering van bijwerkingen van het grootste belang is.

Dosering en gebruiksveiligheid

Melatonine wordt over het algemeen goed verdragen, met een minimaal bijwerkingenprofiel. De doses die in de preoperatieve periode worden gebruikt variëren van 3 tot 10 mg, toegediend één tot twee uur voor de operatie. Verdere studies zijn echter nodig om de optimale doses te bepalen, afhankelijk van leeftijd, gewicht en type operatie.

Voorzorgsmaatregelen bij gebruik :

• Vermijden bij ernstige hormonale stoornissen.
• Verhoogde controle bij oudere patiënten om het risico op langdurige slaperigheid te beperken.

Is het gevaarlijk om melatonine vóór een algehele of plaatselijke verdoving in te nemen?

Het innemen van melatonine vóór een algehele of plaatselijke verdoving lijkt een hoog veiligheidsprofiel te hebben, volgens de huidige gegevens in de wetenschappelijke literatuur. (1) Als endogeen hormoon wordt melatonine goed verdragen door het lichaam, met een beperkt risico op bijwerkingen, zelfs wanneer het in exogene doses wordt toegediend. De beschikbare klinische studies, met name die met betrekking tot het gebruik ervan in de preoperatieve periode, tonen aan dat melatonine niet alleen effectief angst kan verminderen en de slaapkwaliteit kan verbeteren, maar ook kalmerende en pijnstillende effecten kan hebben zonder overmatige sedatie of ernstige verstoring van cognitieve of psychomotorische functies te veroorzaken.

Zoals bij elk geneesmiddel of werkzame stof moet melatonine echter met voorzichtigheid worden gebruikt, vooral in de context van complexe anesthesieprotocollen. Potentiële interacties met bepaalde anesthesiemiddelen of specifieke patiëntcondities (gevorderde leeftijd, comorbiditeiten, gelijktijdige behandelingen) vereisen een voorafgaande medische beoordeling. Studies hebben ook gesuggereerd dat melatonine de cortisolsecretie kan verminderen, waardoor de perioperatieve stressrespons wordt gemoduleerd, wat gevolgen kan hebben voor het postoperatieve herstel.

Melatonine lijkt daarom een veilige en effectieve optie om de perioperatieve behandeling te verbeteren, vooral als hulpstof bij het verminderen van angst en pijn. Het gebruik ervan moet echter worden begeleid door een professional in de gezondheidszorg om de voordelen te optimaliseren en de risico’s te minimaliseren. Verder onderzoek is nodig om aanbevelingen te verfijnen met betrekking tot optimale doseringen, specifieke populaties en mogelijke contra-indicaties in een anesthetische context.

Bronnen

1. Voor. Pharmacol Sec. Neurofarmacologie Volume 14 – 2023: De relatie tussen anesthesie en melatonine: een overzicht
2. Khare et al. (2018): Vergelijking van effecten van orale melatonine met orale alprazolam gebruikt als premedicant bij volwassen patiënten die verschillende chirurgische procedures onder algehele anesthesie ondergaan: Een prospectieve gerandomiseerde placebo-gecontroleerde studie. Anesthesia: Essays and Researches, 12(3), 657-662. doi:10.4103/aer.AER_90_18.
3. Kurdi en Muthukalai (2016): Een vergelijking van het effect van twee doses orale melatonine met orale midazolam en placebo op pre-operatieve angst, cognitie en psychomotorische functie bij kinderen: Een gerandomiseerde dubbelblinde studie. Indian Journal of Anaesthesia, 60(10), 744-750. doi:10.4103/0019-5049.191688.