Ribwort weegbree, plant voor ontstekingsaandoeningen

In de oudheid was weegbree een bekende en veel gebruikte plant. Naast de pseudo-Apulée, die uitgebreid schreef over het gebruik ervan, was er een schrijver in de eerste eeuw na Christus die weegbree zeer waardeerde. Net als weegbree, vanwege sommige van zijn eigenschappen, staat weegbree bekend als ontstekingsremmer, die zowel inwendig als uitwendig gebruikt wordt.

Wat is weegbree?

Plantago lanceolata, ook bekend als Lanceolate weegbree, smalle weegbree of “vijfdradig kruid”, is een vaste kruidachtige plant uit de Plantaginaceae familie.

Deze middelgrote plant (15-50 cm) varieert in vorm afhankelijk van de omgevingsomstandigheden. De lancetvormige bladeren, gerangschikt in een basisrozet, hebben 3 tot 5 prominente, bijna parallelle nerven. De bloemen, voornamelijk wit, zijn gegroepeerd in een cilindrische aar aan de top van een lange stengel.

De bloeitijd loopt van april tot oktober, vooral aan de Middellandse Zeekust. De plant is tweeslachtig en vrouwelijk (gynodioïsch) en wordt bestoven door insecten (entomogaam) en wind (anemogaam). De vruchten hebben de vorm van capsules en verspreiden zich barochorisch.

De slanke weegbree groeit meestal in meerjarige gazons op compacte, losse grond in midden-Europese tot mediterrane gebieden. Hij kan worden gevonden in braakliggende of gecultiveerde grond, stedelijke gazons en andere tussenruimtes.

Er zijn drie soorten weegbree met erkende medicinale eigenschappen. De middelgrote weegbree heeft ovale, puntige bladeren, terwijl de grote weegbree brede bladeren heeft. De lancetvormige weegbree, die specifiek is voor deze beschrijving, wordt gekenmerkt door langwerpige bladeren. De bloemen, die verschijnen van de lente tot november, trekken veel insecten aan, vooral vlinders. De vruchten zijn kleine capsules die een zaad bevatten waar vogels dol op zijn.

Een beetje geschiedenis

De discipelen van Hippocrates negeerden weegbree grotendeels, maar Themison van Laodicea, een Griekse arts, wijdde er een heel boek aan. Deze plant wordt onderscheiden in twee variëteiten, Plantago major en Plantago lanceolata, dankzij de steun van Dioscorides en Plinius.

In de late middeleeuwen werd weegbreewater veel gebruikt. Het stond bekend als “eau vulnéraire” of “eau d’arquebusade“. Dit water stond bekend om zijn verfrissende, zuiverende, verzachtende en adstringerende eigenschappen . Net als korenbloemwater werd het gebruikt om oogaandoeningen en andere oogontstekingen te behandelen. In de palynologie helpt weegbree om het begin van het neolithicum en de agro-pastorale activiteiten van de mens te dateren. Het groeit in vertrapte en gecultiveerde gebieden.

In legendes uit Hoog-Bretagne komt weegbree voor in intrigerende verhalen. In een van die verhalen was een kleermaker uit Ruca de duivel te slim af. Hij creëerde een onzichtbare naad met takjes weegbree en redde zo zijn ziel. Hij creëerde een onzichtbare naad met takjes weegbree en redde zo zijn ziel. Dit leverde hem de bijnaam “het gras met de vijf naden” op. Een ander verhaal gaat over een jong meisje dat het hart van een heer veroverde. Dit lukte haar dankzij een speciale naai van grassprieten, gemaakt met de hulp van een welwillende elf. Deze naad werd bekend als het“gras met de vijf naden”, symbool voor liefde en toewijding.

Wat zijn de belangrijkste farmacologische eigenschappen van weegbreebladeren?

Plantago lanceolata, ook bekend als weegbree, is een plant met veel culinaire en recreatieve toepassingen. Alle delen, waaronder bladeren, bloemen, vruchten en zaden, zijn eetbaar. De jonge bladeren, met hun paddenstoelachtige smaak, kunnen rauw worden gegeten in salades, terwijl de oudere, taaiere bladeren ideaal zijn gekookt in soep of als groente.

Naast het gebruik in de keuken speelt deze plant ook een rol indierenvoeding, vooral in permanent grasland waar hij bestand is tegen vertrapping en overbegrazing. Op een meer recreatief niveau werd weegbree traditioneel gebruikt op het platteland voor het “katapult” spel. Dit spel bestaat uit het maken van een lus met de bloemstengel en er dan aan trekken, waardoor de piramidale kegel als een katapult uit de bloem wordt geworpen. De bladeren van de gladde weegbree zijn rijk aan bioactieve stoffen die deze plant zijn unieke farmacologische eigenschappen geven.

Ontstekingsremmende en krampstillende eigenschappen, vooral voor de luchtwegen

Deaucubine en hetursolzuur in weegbree remmen cyclo-oxygenase-2 (COX-2). Bovendien blokkeertaucubine de nucleaire factor kappa B (NF-kB), wat de ontstekingscascade vertraagt. Deze antioxidant oefent zijn ontstekingsremmende activiteit uit door ook tumornecrosefactor alfa (TNF-α) af te remmen.Actoside van weegbree werkt ontstekingsremmend door 5-lipoxygenase (LOX 5) en cyclooxygenase 2 (COX-2) af te remmen. Weegbree vermindert met name de productie van stikstofmonoxide (=NO), wat te wijten lijkt te zijn aan remmende effecten op de expressie van het gen voor induceerbaar stikstofmonoxidesynthase (iNOS) of aan een NO-eliminerende activiteit.

De slijmstof van weegbree, met zijn verzachtende eigenschappen, en het hoge tanninegehalte verklaren de slijmoplossende en hoestonderdrukkende activiteit en dragen zo bij aan de ontstekingsremmende werking in de bovenste luchtwegen. Het is aangetoond dat deze polysachariden door de slijmvliezen worden opgenomen, wat bijdraagt aan het therapeutische effect van weegbree bij de behandeling van geïrriteerde slijmvliezen, vooral in de mond.

Aucubine en catalpol, de twee belangrijkste iridoïden van weegbree, hebben een significante krampstillende activiteit in vitro, vergelijkbaar met papaverine, door extracellulair en/of intracellulair calcium te remmen. Experimenteel onderzoek in 1999 bevestigde de ontstekingsremmende, spasmolytische en immunostimulerende werking van weegbree in de bovenste luchtwegen. Het heeft een krampstillend effect op gladde spieren, vooral in de luchtpijp en bronchiën, waardoor het een uitstekende hoestremmer is, maar ook op het ileum.

Een klinische studie uitgevoerd op 25 patiënten met chronische bronchitis gedurende 25 tot 30 dagen toonde aan dat weegbree in 80% van de gevallen leidde tot een subjectieve en objectieve verbetering van de symptomen, met een goede tolerantie. Een ander onderzoek, uitgevoerd met een waterig extract van P. major bij deze indicatie, toonde vergelijkbare resultaten.

Anti-allergische eigenschappen

In vitro heeft weegbree een antihistaminische activiteit, waarbij histamine-afhankelijke immunoglobuline E (IgE) en degranulatie van mestcellen wordt geremd, wat de weg vrijmaakt voor de behandeling van astma en/of allergische aandoeningen. Deze remming van degranulatie werd bevestigd door een onderzoek uit 2011, dat de plant ook suggereert voor de behandeling van atopische dermatitis. Weegbree verbascoside remt niet alleen leukocytaire lipoxygenase af, maar vermindert ook de vorming van leukotrieen B4, dat net als andere leukotriënen betrokken is bij allergische en ontstekingsaandoeningen.

Plantago lanceolata, beter bekend als lanceolate weegbree, staat bekend om zijn krachtige antihistamine eigenschappen, waardoor het effectief is tegen allergieën. Het is vooral nuttig voor de behandeling van allergische reacties die verband houden met pollen, waaronder die van de weegbree zelf, maar ook oog- en huidallergieën. Om de doeltreffendheid tegen hooikoorts te verhogen, met of zonder verstopte ogen, is het goed om het te combineren met zwarte bes, bekend om zijn ontstekingsremmende eigenschappen. Het begin van de behandeling, aanbevolen een maand voor het pollenseizoen, optimaliseert de voorbereiding op deze allergieën.

Weegbree is doeltreffend tegen astma. Het werkt in op ontstekingen van de slijmvliezen en bronchiale spasmen. Sinds de oudheid wordt deze plant erkend als genezer. De heilige Hildegarde, die leefde tussen 1098 en 1179, waardeerde de plant. Ze gebruikte het om jicht en botbreuken te behandelen. Ze gebruikte het ook om insectenbeten te verzachten.

De moderne wetenschap heeft lanceolate weegbree geanalyseerd. Deze analyse bevestigt de medicinale voordelen. De ontstekingsremmende en antihistaminische effecten zijn opmerkelijk. Weegbree blokkeert immunoglobuline E en voorkomt degranulatie van mestcellen. Deze acties versterken de doeltreffendheid tegen allergieën.

Anti-oxiderende en anti-infectieuze eigenschappen

P. lanceolata, een weegbree soort, is bijzonder doeltreffend in het remmen van lipide peroxidatie. Er is een sterke correlatie tussen de vrije radicalen bestrijdende activiteit en de rijkdom aan fenolische extracten en fenylpropanische glycosiden.

Deze plant heeft duidelijke antibacteriële eigenschappen, vooral in verse vorm. Het is bacteriostatisch en bactericide in vitro tegen een aantal bacteriën, waaronder hemolytische streptokokken, Staphylococcus aureus, S. pyogenes, Bacillus cereus, pneumokokken, Escherichia coli, Corynebacterium en Pseudomonas aeruginosa. Deze werking is te wijten aan aucubine, dat onder invloed van een β-glucosidase wordt omgezet in aucubinegine.

Door hitte wordt dit β-glucosidase echter gedenatureerd, waardoor de anti-infecterende eigenschappen van aucubine afnemen. Daarom is het beter om galenische vormen te gebruiken die hitte vermijden, zoals koude preparaten van verse planten.

Antiviraal tegen adenovirussen (ADV-3, ADV-8, ADV-11) en herpesvirussen (HSV-1, HSV-2), voornamelijk dankzij de cafeïne- en chlorogeenzuren van de plant.

Perifere acties

In de therapeutica wordt lanceol weegbree (Plantago lanceolata) vaak gebruikt voor zijn vele voordelen. HetEMA (Europees Geneesmiddelenbureau) erkent het traditionele gebruik als verzachtend middel tegen irritatie van het slijmvlies in de mond en keelholte bij droge hoest. De Duitse Commissie E benadrukt ook de orale werking tegen catarre van de luchtwegen.

De iridoïden, waaronder aucuboside, die aanwezig zijn in weegbreebladeren hebben een krampstillende werking, waardoor het een antitussieve werking heeft. Daarnaast dragen de slijmstoffen, met hun verzachtende werking, en het hoge tanninegehalte bij aan de antitussieve en mucolytische activiteit, evenals de ontstekingsremmende werking op de bovenste luchtwegen.

Weegbree heeft ook een aantal perifere werkingen. Het is een uitstekend wondhelend middel, dankzij de tannines en allantoïne die het bevat. Het werkt maagzuurremmend, is hepatoprotectief, biedt nefrobescherming en heeft hypolipidemische en hemostatische eigenschappen. Het wordt ook gebruikt voor zijn antipruritische en pijnstillende eigenschappen. Deze verschillende toepassingen maken Lanceolate weegbree tot een zeer waardevolle medicinale plant.

Zijn er voorzorgsmaatregelen bij het gebruik van weegbree?

Weegbree wordt vaak beschouwd als een veilige en heilzame plant. Toch moeten er bepaalde voorzorgsmaatregelen worden genomen bij het gebruik ervan. HetEuropees Geneesmiddelenbureau (EMA) raadt het gebruik af voor zwangere vrouwen of vrouwen die borstvoeding geven. Deze aanbeveling geldt ook voor kinderen jonger dan 3 jaar. Bijzelfmedicatie is het belangrijk om voorzichtig te zijn. Als symptomen zoals dyspneu, koorts of purulent sputum optreden, moet je een arts raadplegen. Deze raadpleging is nodig wanneer weegbree wordt gebruikt voor KNO- of ademhalingsproblemen.

Hoewel zeldzaam, zijn laxerende en hypotensieve effecten waargenomen bij sommige gebruikers, en allergische reacties kunnen optreden bij gevoelige personen. Er zijn tot nu toe geen contra-indicaties bekend, behalve mogelijke overgevoeligheid voor de werkzame stoffen in weegbree. Het EMA benadrukt ook het gebrek aan veiligheidsgegevens over het gebruik door zwangere vrouwen, vrouwen die borstvoeding geven en kinderen jonger dan 3 jaar.

Over toxiciteit is momenteel niets bekend. Er zijn ook geen specifieke bijwerkingen geïdentificeerd. Het Fransenationale agentschap voor voeding, milieu en veiligheid op het werk (ANSES) heeft geen bijzondere voorzorgsmaatregelen gemeld die moeten worden genomen bij het gebruik van voedingssupplementen die weegbree bevatten. Tot slot zijn er tot op heden geen interacties met geneesmiddelen bekend.

Deze voorzorgsmaatregelen zijn bedoeld om een veilig en effectief gebruik van weegbree te garanderen, waarbij de voordelen worden gemaximaliseerd en de mogelijke risico’s worden geminimaliseerd.

Hoe en in welke dosering moet weegbree worden ingenomen?

In de kruidengeneeskunde komt weegbree voor in verschillende vormen om aan verschillende behoeften te voldoen. Weegbree-poeder wordt meestal ingenomen in capsulevorm, in te nemen met een glas water. Vloeibaar weegbree-extract biedt een flexibel alternatief, dat alleen of met suiker kan worden ingenomen.

Weegbree infusies, ideaal voor regelmatig gebruik, kunnen meerdere keren per dag gedronken worden. Voor plaatselijk gebruik worden crèmes op basis van weegbree, verrijkt met andere actieve ingrediënten, direct op wonden of aangetaste gebieden aangebracht. Er is ookweegbree-moeder tinctuur verkrijgbaar, die verdund in een beetje water kan worden ingenomen.

Verse weegbreebladeren zijn ook effectief voor uitwendig gebruik. Ze worden gebruikt in de vorm van kompressen, die na grof pletten op de te behandelen plek worden aangebracht. Elke toedieningsvorm van weegbree biedt een andere methode om de therapeutische voordelen te benutten, zowel voor inwendig als uitwendig gebruik.

Als voedingssupplement, in de vorm van een capsule-extract van het totale poeder van de plant.
Gestandaardiseerd extract van verse plantaardige vloeistof van lanceolate weegbree: 5 tot 10 ml per dag in een glas water.
Honingglycerine vloeibaar extract: 5 ml tweemaal per dag in water.
Infusie: infuseer 1,5 g gedroogde of verse bovengrondse delen voor 150 ml, 1 kopje 2 tot 3 keer per dag.
Extract in siroopvorm: 1 eetlepel 3 tot 4 keer per dag.
Hydroalcoholisch extract: 20 tot 25 druppels 2 tot 3 keer per dag in een glas water of vruchtensap.

Medische literatuur en klinische studies

Kawati Z. et al, Screening car of several Indonesian medicinal plants for their inhibitory effect on histamine release from RBL-2H3 cells; J Ethnopharmacol, 2001
Matev M. et al, Clinical trial of a Plantago major preparation in the treatment of auto chronic bronchitis; Vutr Boles, 1982
Ringbom T. et al, Ursolic acid from Plantago major, a selective inhibitor of cyclooxygenase-2 catalyzed prostaglandin biosynthesis; J Nat Prod, 1998
Bak J.P. et al, Screening and car compound isolation from natural plants for anti-allergic activity; Journal of the Korean Society for Applied Biological Chemistry, 2011
Park K.S. et al, Anti-inflammatory activity of aucubin by inhibition of tumor necrosis factor-alpha production in RAW 264.7 cells; Planta Med, 2004
Speranza L. et al, Anti-inflammatory effects in THP-1 cells treated with verbascoside, Phytother Res, 2010
Wegener T. et al, Weegbree (Plantago lanceolata L.) ; ontstekingsremmende werking bij infecties van de bovenste luchtwegen, Wien Med Wochenschr., 1999
Galvez M. et al, Antioxidant Obtained from Plantago Species, J. Agric. Food Chem, 2005
Ortiz de Urbina A.V. et al, In vitro antispasmodic activity of peracetylated penstemonoside, aucubin car and catalpol, Planta Med, 1994
Bermejo Benito P. et al, Effects of some iridoids from plant origin on arachidonic ancid metabolism in cellular systems; Planta Med, 2000
Schmidgall J. et al. Evidence for bioadhesive car effects of polysaccharides and polysaccharide-bevattende herbs in an ex vivo bioadhesion assay on buccal membranes; Planta Med, 2000