Heermoes, een van de eerste planten op onze planeet

Als er één medicinale plant is die de hele zomer door te vinden is bij beekjes en op vochtige, zanderige plekken waar hij goed gedijt, dan is het wel heermoes. Gewoon en schijnbaar banaal, is dit een bijzondere plant, een van die planten die de eeuwen hebben overleefd, net als ginkgo biloba. Heermoes is een zeer oude dame, meer dan 270 miljoen jaar oud.

Wat is heermoes?

Heermoes (Equisetum arvense), ook wel paardenstaart, rattenstaart of vossenstaart genoemd, behoort tot de Equisetaceae familie en de Pteridophytes groep. Deze plant wordt op verschillende etnofarmacologische manieren gebruikt en er wordt momenteel onderzoek gedaan naar mogelijke nieuwe toepassingen.

Deze overblijvende plant, tussen 20 en 50 cm groot, heeft twee soorten stengels: vruchtbare en steriele. De bladeren, gereduceerd tot eenvoudige kragen, bevinden zich op de knopen van de stengels en takken. Ze hebben de vorm van korte, getande scheden. Bij Heermoes hebben deze scheden 6 tot 12 donkergekleurde tanden.

De steriele stengels, gevormd vanaf april-mei, komen uit een ondergrondse wortelstok en vermenigvuldigen zich snel. Ze dragen kransen van spichtige, vierhoekige takken in de vorm van een vierpuntige ster.

De vruchtbare stengels van Heermoes zijn onvertakt en dragen geen kransen van twijgen. Ze hebben een langwerpige eindstandige aar die groene sporen produceert. Deze plant groeit op bijna elk continent. Hij geeft de voorkeur aan vochtige gebieden en neutrale zandleembodems. Hij dateert uit het primaire tijdperk en wordt beschouwd als een levend fossiel.

De steriele stengels van Heermoes worden gebruikt in de fytotherapie. Ze staan bekend om hun vochtafdrijvende werking en hun hoge silicagehalte. Kiezelzuur stimuleert de vorming van collageen in botten, kraakbeen en pezen. De plant kan ook worden gebruikt bij de behandeling van jicht, galproblemen,artrose, posttraumatisch oedeem, breuken enosteoporose. Het helpt ook bij het genezen van wonden. Het is ook een van de ingrediënten in voedingssupplementen om haar en nagels te versterken .

Fytochemisch profiel

Veit et al. (1995) merkten op dat Heermoes een fytochemisch profiel heeft dat rijk is aan kiezelzuur (tot 70% kiezelzuur in oplosbare vorm), flavonoïden en mangaan.

In 2007 merkte dierenarts Bob Wright, die JM Kingsbury (1964) citeerde, op dat Equisetum silicaten,aconietzuur,palmitinezuur, sporen van drie alkaloïden, 3-methyloxypyridine, dimethylsulfon en een problematisch enzym, thiaminase, bevat. Dit enzym kan thiamine (vitamine B1) remmen. Dit zou bepaalde symptomen bij paarden kunnen verklaren. Het verklaart echter niet alle waargenomen neurologische symptomen.

Van de alkaloïden worden er drie vaak genoemd:equisitine, palustrine (afwezig in Heermoes, maar gevonden in andere soorten) en nicotine, aanwezig in variabele hoeveelheden. Heermoes bevat ook verschillende andere bestanddelen die van belang zijn voor de geneeskunde, zoals glucosiden, flavonoïden, saponosiden, saponinen (equisetonine en equisetogenine), triterpenoïden, tanninen, calciumcarbonaat, evenals kalium, mangaan, ijzer en aluminium. Het is ook rijk aan vitamine C.

Een beetje geschiedenis

Equisetum arvense, of Heermoes, is een van de eerste planten die op aarde verscheen. Het heeft de verschillende geologische perioden overleefd, waaronder het Paleozoïcum, zonder grote veranderingen. Deze unieke eigenschappen hebben sinds de oudheid medische interesse gewekt.

De rijke geschiedenis gaat terug tot Plinius de Oudere. Hij noemde het “het haar van de aarde” en gebruikte het in een salade van jonge scheuten als tonicum en herstellend middel. Heermoes wordt veel gebruikt in de fytotherapie en wordt vaak voorgeschreven voor verschillende behandelingen.

De bovengrondse delen van de steriele stengels worden over het algemeen gebruikt in infusies, afkooksels, sappen, poeders, alcoholaten, SIPF (Suspension Intégrale de Plante Fraîche), moedertincturen of, bij wijze van experiment, als essentiële olie. In sommige landen, zoals Roemenië, worden de wortels ook gebruikt om ontstekingen,zweren, huidtumoren en andere huid- of dermatologische aandoeningen te behandelen.

Noord-Amerikaanse Indianen gebruikten Heermoes om kiespijn te behandelen. Ze geloofden ook dat het pijnstillende eigenschappen had. Het hoge gehalte aan mineralen, vooral silica, kalium en calcium, geeft het remineraliserende en vochtafdrijvende eigenschappen. Historisch gezien werd het voorgeschreven om de huid en het bindweefsel te versterken. Het behandelt ook kwetsbaar kraakbeen, pezen, botten en acne.

In de traditionele Indiase geneeskunde wordt het gebruikt om botten en huid te versterken. Sinds de jaren ’90 van de vorige eeuw hebben talloze onderzoeken de medicinale deugden ervan bevestigd, vooral als diureticum en bij de behandeling van urogenitale aandoeningen,ontstekingen, littekens, reumatische aandoeningen, prostatitis enhoge bloeddruk. Hoewel heermoes niet altijd even effectief is als synthetische medicijnen, heeft het het voordeel dat het geenbijwerkingen heeft.

Wat zijn de belangrijkste farmacologische eigenschappen van de steriele bovengrondse delen van heermoes?

De steriele bovengrondse delen van heermoes, ook welEquisetum arvense genoemd, hebben veel interessante farmacologische eigenschappen. De werkingsmechanismen van heermoes zijn nog relatief onbekend. Deze plant wordt gekenmerkt door een hoge concentratie kiezelzuur (kiezelzuur en silicaten), verrijkt met flavonoïden zoals quercetol, saponinen (natuurlijke zepen) en nicotine. Silica speelt een cruciale rol bij de vernieuwing van het bindweefsel, dat de organen ondersteunt, en bij het vastzetten van calcium in de botten.

In dit gedeelte zullen we de belangrijkste medicinale eigenschappen van Heermoes onderzoeken en hoe deze delen van de plant gebruikt kunnen worden om verschillende gezondheidsklachten te behandelen.

Trofische werking op botten en bindweefsel (huid, bloedvaten)

Verschillende onderzoeken hebben aangetoond dat heermoes gebruikt kan worden om osteogenese te stimuleren. In vitro induceert E. arvense osteogenese, met name door de activiteit van osteoblasten te stimuleren en een osteo-inducerende activiteit te vertonen. In vitro remt de plant osteoclastogenese, wat de botresorptie vertraagt. Bovendien toonde een studie uit 2003 in vitro aan dat wanneer osteoblasten in contact komen met glazen objectglaasjes waarop silica is gefixeerd, ze hun productie van type I collageen verhogen.

In de menselijke geneeskunde toonde een gerandomiseerd placebogecontroleerd onderzoek in 1999 met 122 postmenopauzale vrouwen aan dat langdurige inname van heermoes extract, of een combinatie van calcium en heermoes, geassocieerd was met een grotere toename in botdichtheid bij de deelnemers dan in de placebogroep, ondanks een methodologie die als zwak werd beschouwd.

Silicium, waar heermoes rijk aan is, bevordert de botmineralisatie, een rol die is aangetoond bij patiënten Met vertraagde botconsolidatie. Er is ook aangetoond dat een plantencomplex met silica uit heermoes een anti-elastase activiteit heeft (elastine is verantwoordelijk voor de elasticiteit van de lederhuid).

Bij mensen toonde een gerandomiseerd placebogecontroleerd onderzoek de effectiviteit aan van een zalf op basis van heermoes bij de behandeling van pijn en de bevordering van genezing na een episiotomie.

Diuretische en urineafdrijvende eigenschappen

De plant bevat ook verschillende actieve ingrediënten, zoals bepaalde flavonoïden, die de diuretische en hypo-urikemische werking verklaren. Het bevordert de urineafscheiding van flavonoïde metabolieten en hydroxycinnamische zuren, polyfenolische verbindingen die in de dagelijkse voeding aanwezig zijn in de vorm van thee en groenten.

In een gerandomiseerd dubbelblind klinisch onderzoek dat in 2014 werd uitgevoerd met 36 gezonde mannelijke vrijwilligers, toonde het extract van E. arvense (Heermoes) een krachtiger diuretisch effect dan de negatieve controle, en vergelijkbaar met dat vanhydrochloorthiazide, zonder significante veranderingen in de elektrolyt eliminatie te veroorzaken. Deze plant wordt gebruikt voor zijn diuretische effecten bij de behandeling van verschillende problemen, waaronder :

• Nier-, spijsverterings- en urineproblemen. In Saoedi-Arabië en andere landen wordt het gebruikt om jicht en hypertensie te behandelen en om urinestenen te voorkomen. Het verlaagt het creatininegehalte in de urine, zoals werd waargenomen in laboratoriumtests op ratten.
• Het wordt gebruikt als urineafdrijvend middel om de vochtinname aan te vullen bij irrigatietherapieën. Het helpt ook bij de behandeling van infecties en ontstekingen van de urinewegen en bij het verwijderen van kleine nierstenen.

De milde diuretische eigenschappen van heermoes worden toegeschreven aan het gehalte flavonoïden en saponinen. Een ongecontroleerde klinische studie wees uit dat de plant de urinestroom kan verhogen en nierstenen kan voorkomen. Recenter onderzoek in Japan toonde aan dat een preparaat met vier planten, waaronder heermoes, bepaalde symptomen vangoedaardige prostaathyperplasie verminderde.

Ontstekingsremmende, immunomodulerende en pijnstillende eigenschappen

Antioxidant, celbeschermende, antiproliferatieve en anti-infectieuze eigenschappen

Heermoes (Equisetum arvense) heeft belangrijke antimicrobiële eigenschappen, vooral in de essentiële olie. Waterige en ethanolische extracten hebben effecten aangetoond tegen antibiotica-resistente pathogene bacteriën. Deze omvatten Staphylococcus, Bacillus, Escherichia coli, Klebsiella en Candida.

In vasculaire endotheelcellen die blootgesteld werden aan hyperosmotische stress, vertoonde een extract van deze heermoes een antibacteriële werking. Het verminderde oxidatieve stress,ontsteking enapoptose. Een onderzoek in 2020 bevestigde hetantioxiderende effect van het ethanolische extract van Equisetum arvense. Het toonde ook een cytotoxisch en onderdrukkend effect tegen de menselijke pancreascarcinoomcellijn ASPC-1 . Dit suggereert het potentieel van Equisetum arvense als anticarcinoom. Dit suggereert het potentieel van Equisetum arvense alsantikankermiddel voor alvleeskliercarcinoom.

Heermoes heeft dosisafhankelijke groeiremmende eigenschappen, waarschijnlijk door de natuurlijke antioxidanten die het bevat. Waterige extracten of extracten verkregen met verschillende oplosmiddelen remden de celgroei en vingen peroxylradicalen op. In 2017 brachten Nunes et al. de antioxidantwerking van heermoes in verband met het gehalte aan fenolverbindingen. De immunomodulerende eigenschappen zouden het nuttig kunnen maken in de strijd tegen bepaalde kankers.

Verschillende in-vitro-onderzoeken hebben aangetoond dat heermoes :

• Een onderzoek uit 2004 toonde aan dat fenolen en flavonoïden geïsoleerd uit Equisetum arvense vrije radicalen neutraliseren en hepatocyten beschermen tegen tacrine-geïnduceerde cytotoxiciteit.
• In 2007 werd aangetoond dat een waterig extract van heermoes de groei remt en apoptose induceert in menselijke leukemiecellen.
• In 2017 vertoonde een ethanolisch extract cytotoxiciteit en apoptotische werking op longcarcinoomcellen.
• Een onderzoek uit 2018 bevestigde dat heermoes-extracten oxidatieve stress moduleren en antibacteriële activiteit induceren.

In vivo werd in 2017 aangetoond dat heermoes ethanolisch extract beschermt tegen de mutagene effecten van cyclofosfamide en chromosomale schade verbetert, wat een mogelijke rol alschemopreventief middel suggereert.

Andere eigenschappen

Heermoes (Equisetum arvense) heeft verschillende therapeutische toepassingen. In China werd het gebruikt om bloedneuzen te behandelen en bloedingen te voorkomen. Het zou ook de lever beschermen en geelzucht en hepatitis behandelen. Geïsoleerde fenolische petrosines (onitine en onitine-9-O-glucoside) en flavonoïden (apigenine, luteoline, kaempferol-3-O-glucoside en quercetine-3-O-glucoside) hebben een hepatoprotectieve werking aangetoond in menselijke celculturen.

De plant wordt ook gebruikt om stuiptrekkingen en oedeem te voorkomen, menorragie te behandelen en slaap en bepaalde angststoornissen te verbeteren. Een Indiase universitaire studie vergeleek de kalmerende en anxiolytische effecten van verschillende E. arvense extracten bij muizen en ontdekte dat het ethanol extract effecten had die vergelijkbaar waren met diazepam.

Chronische toediening van hydroalcoholisch extract bij ratten verbeterde het geheugen zonder toxiciteit. Het verminderde thiobarbituurzuur-reactieve stoffen en nitrietvorming. Deze gunstige effecten zijn te danken aan de antioxiderende eigenschappen van heermoes.

Van topisch gebruik is aangetoond dat heermoes helende effecten heeft. Het is effectief bij episiotomielittekens bij vrouwen. Volgens Suntar et al. (2012) verbeteren de antioxidanten in heermoes de genezing door reactieve zuurstofspecies te elimineren.

Heermoes heeft anti-diabetische eigenschappen waargenomen bij ratten. Heermoesextract moduleerde de insulinegevoeligheid bij deze ratten. Het gehalte aan kiezelzuur en sil ica maakt het nuttig voor de behandeling van posttraumatisch oedeem en het versnellen van wondgenezing. Dit gebruik wordt ook ondersteund door onderzoeken die de pijnstillende en ontstekingsremmende effecten aantonen .

Giftigheid van heermoes

In de jaren 1990 waren de toxicologische gegevens over de bijwerkingen van heermoes beperkt. Een nauw verwante soort, Heermoes, werd echter als giftig beschouwd voor vee in waterrijke gebieden, voornamelijk vanwege het hoge gehalte aan alkaloïden.

Wat betreft de specifieke toxiciteit vanEquisetum arvense L. wijzen recente onderzoeken op diermodellen en menselijke celculturen op geen of een zeer lage toxiciteit.

In Japan wezen tests uitgevoerd door Miwa en Sakuma in 2009 en vervolgens door Tago et al. in 2010 op een zeer lage of geen toxiciteit van heermoes. Studies op ratten toonden geen toxiciteit aan wat betreft klinische symptomen, lichaamsgewicht, orgaangewicht, urineonderzoek of hematologische en serumbiochemische gegevens. Er werden geen histopathologische laesies geassocieerd met deze behandelingen. Het niveau zonder waargenomen bijwerkingen (NOAEL) wordt geschat op meer dan 3% van het dieet bij ratten.

Wat betreft toxiciteit voor runderen en paarden wordt Heermoes in het wild over het algemeen niet gewaardeerd door herbivoren. Als het echter in grote hoeveelheden aanwezig is in geoogst hooi, kan het door huisdieren worden opgenomen. In dat geval kan het vergiftiging veroorzaken, soms met dodelijke afloop, bij vee en paarden.

Een theorie uit de jaren 1950 suggereert dat het hoge silicagehalte van heermoes een laxerend effect zou kunnen hebben op paarden. In Zwitserland werd heermoes gebruikt als een vochtafdrijvend aftreksel voor koeien en om mastitis te behandelen. Een ander onderzoek suggereerde de aanwezigheid van een alkaloïde die de giftigheid van de plantzou kunnen verklaren.

Zijn er voorzorgsmaatregelen bij het gebruik van heermoes?

Heermoes (Equisetum arvense) is nuttig voor veel behandelingen, maar moet met voorzichtigheid gebruikt worden vanwege contra-indicaties en het risico opongewenste effecten ofinteracties. Mensen die lijden aanhart- of nieroedeem moeten deze plant vermijden. Het wordt niet aanbevolen voor zwangere vrouwen of vrouwen die borstvoeding geven, vanwege de aanwezige nicotine. Het wordt ook afgeraden voor kinderen onder de twaalf jaar.

Bijwerkingen van heermoes zijn onder andere kleine spijsverteringsproblemen, seborroïsch eczeem en soms allergische huidreacties. Overmatige consumptie kan leiden tot een tekort aan vitamine B1 (thiamine). Symptomen vannicotinevergiftiging zijn gemeld bij kinderen die op paardenstaartstengels kauwden.

Heermoes kan de uitscheiding van urine verhogen, met het risico op overmatig kaliumverlies. Dit kan verergerd worden door het gecombineerde gebruik van diuretica, irriterende laxeermiddelen, medicijnen voor hartritmestoornissen of bipolaire stoornis. Medisch toezicht wordt aanbevolen in combinatie met diuretica. Behandeling vereist voldoende vochtinname.

Van heermoes is aangetoond dat het uitwendig een helende werking heeft op ratten en mensen, vooral op littekens van episiotomie. De antioxiderende eigenschappen kunnen de genezing verbeteren. Er is ook aangetoond dat heermoes anti-diabetische eigenschappen heeft en de insulinegevoeligheid bij diabetische ratten moduleert.

In Canada moeten extracten van heermoes vrij zijn van thiaminase, een enzym dat thiamine kan afbreken bij overmatige consumptie. Koken op 100ºC of bereiden in een alcoholische of alkalische oplossing deactiveert dit enzym. Het is belangrijk om Heermoes niet te verwarren met Moeraspaardenstaart (Equisetum palustre), dat in kleine doses giftige stoffen bevat.

Hoe moet Heermoes worden ingenomen en in welke dosering?

Heermoes is een medicinale plant die vaak gebruikt wordt om verschillende gezondheidsproblemen te behandelen. Het is cruciaal om te weten hoe je heermoes moet gebruiken om optimaal te kunnen profiteren van de geneeskrachtige eigenschappen.

Heermoes is verkrijgbaar als gedroogde plant, capsule of vloeibaar extract. Voor een aftreksel meng je 2 tot 4 g gedroogde plant met 150 ml kokend water. Drink deze infusie drie tot vier keer per dag, vooral bij kleine plasproblemen. Voor uitwendig gebruik breng je het afgekoelde afkooksel aan op oppervlakkige wonden. Bij urineproblemen is het essentieel om minstens twee liter water per dag te drinken als je heermoes neemt.

• Als voedingssupplement, in de vorm van totumpoeder in capsules.
• Gestandaardiseerd vers plantenextract voor officinale bereiding: 5 tot 10 ml per dag in een glas water.
• Hele suspensie van verse plant: 5 tot 15 ml per dag in water.
• Maceraat: 15 druppels, 2 keer per dag in water.
• Hydroalcoholisch extract: 20 tot 30 druppels, 2 tot 3 keer per dag in water, vruchtensap of kruidenthee.
• Infusie: Laat 1 theelepel gedroogde heermoes 10 minuten trekken in 150 ml kokend water, 2 tot 3 of zelfs 4 kopjes per dag.

Wat de gezondheidsautoriteiten vinden

De diuretische werking van heermoes is bevestigd in dierstudies. Klinische studies op menselijke patiënten ontbreken echter om de werkzaamheid bij mensen te bevestigen. Bovendien is niet aangetoond dat het een specifiek voordeel heeft bij vermageringsdiëten.

HetEuropees Geneesmiddelenbureau (EMA) erkent het orale gebruik van Heermoes. Het wordt traditioneel gebruikt om kleine plasproblemen te behandelen. Het EMA raadt echter af om het langer dan vier weken te gebruiken. Het wordt ook niet aanbevolen voor kinderen onder de twaalf jaar. Het EMA accepteert ook het traditionele gebruik van afkooksels van heermoes. Deze afkooksels worden gebruikt als aanvullende behandeling voor oppervlakkige wonden, plaatselijk toegepast op mensen ouder dan 12 jaar.

Commissie E van het Duitse Ministerie van Volksgezondheid keurt ook het traditionele gebruik van deze plant goed. Het wordt gebruikt om posttraumatisch en statisch oedeem te behandelen. Als diureticum wordt het gebruikt om urineweginfecties te behandelen. Dit gaat gepaard met een irrigatietherapie waarbij veel vloeistof wordt gebruikt. Heermoes helpt ook bij het genezen van wonden.

Medische bibliografische bronnen en klinische onderzoeken

• Benaiges A. et al, Study of the refirming effect of a car plant complex, Int J Cosmet Sci, 1998
• Bosetti M. et al, Type I collagen production by osteoblast-like cells cultured in contact with different bioactive car glasses, J Biomed Mater Res A, 2003
• Graefe E.U. et al. Urinaire metabolieten van flavonoïden en hydroxycinnamische zuren bij mensen na toepassing van een ruw extract van Equisetum arvense; Phytomedicine, 1999
• Costa-Rodrigues J. et al, In vitro geïnduceerde auto-osteogenese door Equisetum arvense. 6th Marie Curie Cutting Edge Conference Stem Cells: From the Petri dish to the clinical application, Portugal, 2008
• Bessa Pereira C. et al, Stiulatory effect of Equisetum arvense extracts on the proliferation of MG63 osteoblast-like cells. VIII Internationaal Symposium over Experimentele Technieken, Portugal, 2007
• Oh H. et al, Hepatoprotective and free radical scavenging activities of phenolic petrosins and flavonoids isolated from car Equisetum arvense; J Ethnopharmacol, 2004
• Gründemann C. et al, Equisetum arvense (heermoes) moduleert de functie van inflammatoire immunocompetente cellen; BMC Complementary and Alternative Medicine, 2014
• Pallag A. et al, Equisetum arvense L. Extract Induces Antibacterial Activity and Modulates Oxidative Stress, Inflammation, and Apoptosis in Endothelial Vascular Cells Exposed to Hyperosmotic Stress; Oxid Med Cell Longev, 2018
• Steinborn C. et al, In vitro Anti-inflammatory Effects of Equisetum car arvense Are Not Solely Medi-ated by Silica; Planta Med., 2018
• Al Mohammed H.I. et al, Anticancer activity of EA1 extracted from Equisetum arvense, Pak J Pharm Sci, 2017
• Dragos D. et al, Phytomedicine in Joint Disorders, Nutrients, 2017
• Car neiro D.M. et al. Randomized, Double-Blind Clinical Trial to Asses the Acute Diuretic Effect of Equisetum arvense (Field Horsetail) in Healthy Volunteers; Evid Based Complement Alternat Med. 2014
• Garcia D. et al, Equisetum arvense hydro-alcoholic extract ; phenolic composition and antimycotoxigenic effect against Aspergillus flavus and Fusarium car verticillioides in stored maize, J Sci Food Agric, 2013