Zoethout, de zachte en zoete wortel uit onze kindertijd

De therapeutische eigenschappen van zoethout zijn al bekend sinds de oudheid, toen het door de Romeinen en Grieken werd gebruikt om astma en zweren te behandelen. Wetenschappers uit die tijd noemden het glycyrrhiza van glycys, voor suiker, en rhidza, voor wortel , wat zoete wortel betekent.

Een beetje geschiedenis

De Chinese geneeskunde beschouwt het als een van de 10 belangrijkste kruiden, vanwege zijn vermogen om de maagfuncties te reguleren en de vitale energie te stimuleren. Tegenwoordig wordt zoethout ook voor voedingsdoeleinden gebruikt. Het wordt gebruikt in veel producten, waaronder siropen, snoepjes, snoepjes en andere zoethoutdrankjes, waarvan sommige bekend zijn.

Maar wist je dat het zelfs in pastis de Marseille zit? Mensen van een zekere leeftijd herinneren zich nog goed coco, het zoethoutpoeder dat puur of als drank werd geconsumeerd. In de vorm van een kauwstaafje heeft zoethout nog steeds zijn fans, vooral nadat mensen gestopt zijn met roken.

Het gebruik van drop door de eeuwen heen

Door de eeuwen heen is drop geëvolueerd en aangepast aan verschillende behoeften en culturen. In de Middeleeuwen werd het in Europa veel gebruikt vanwege zijn slijmoplossende en verzachtende eigenschappen. Het werd ook een ingrediënt bij uitstek in snoepgoed en dranken.

De opkomst van zoethout als snoepgoed kan worden toegeschreven aan de introductie in Spanje in de 16e eeuw, van waaruit het zich snel over Europa verspreidde. In Italië en Frankrijk werd zoethout niet alleen gewaardeerd om zijn geneeskrachtige eigenschappen, maar ook om zijn unieke smaak, wat leidde tot de creatie van zoethout en pastilles.

Met de industrialisatie en veranderingen in productietechnieken nam drop een nieuwe wending. In de 19e eeuw maakte de introductie van drop in industriële processen de massaproductie van zoetwaren mogelijk, waardoor dit eens zo luxueuze product voor iedereen toegankelijk werd. Deze democratisering betekende een belangrijke verandering in de manier waarop drop werd waargenomen en geconsumeerd.

In de 20e eeuw bleef zoethout een belangrijke rol spelen in de voedingsmiddelenindustrie, maar ook in medisch onderzoek. Moderne studies zijn begonnen de eigenschappen van zoethout diepgaander te onderzoeken, in het bijzonder de ontstekingsremmende effecten en het potentieel bij de behandeling van verschillende kwalen.

Dus, van zijn nederige begin in de oudheid tot zijn huidige rol in voeding en medicijnen, heeft zoethout de tand des tijds doorstaan, door zich voortdurend aan te passen en opnieuw uit te vinden. Zijn rijke geschiedenis is een weerspiegeling van zijn belang voor menselijke samenlevingen door de eeuwen heen, waardoor het veel meer is dan een eenvoudige wortel, maar een waar cultureel en medicinaal erfgoed.

Wat zijn de belangrijkste farmacologische eigenschappen van zoethoutwortel?

Ontstekingsremmende eigenschappen van zoethout :

Glycyrrhine heeft een mineralocorticoïde type activiteit (werking van bijnierschorshormonen vergelijkbaar met die van aldosteron), en vertraagt de plasma renine activiteit en vermindert kalaemie en kaliurese. Het heeft ook een krachtige glucocorticoïde werking (hormonen die betrokken zijn bij het glucidoproteïnemetabolisme). Daarnaast hebben ze een krachtige ontstekingsremmende werking, aangetoond in een studie bij 18 gezonde vrijwilligers, die verband houdt met de werking van glycyrrhizine, die een enzym remt, 11-β-hydroxysteroïde dehydrogenase (11-β-HSD), dat verantwoordelijk is voor de omzetting van actief cortisol in inactief cortison. Deze verminderde werking van 11-β-HSD resulteert in een verhoging van de bloedspiegels van cortisol en bepaalde steroïdhormonen.

Zoethoutextract remt de productie van ecosanoïden (prostaglandine E2, tromboxaan en leukotrieen) die gesynthetiseerd worden door cyclooxygenases (COX) en lipoxygenases (LOX). Deze effecten zouden met name te danken kunnen zijn aan de bestanddelen glabridine en isoliquiritigenine.

Glycyrrhiza glabra L. extract remt lipopolysaccharide (LPS)-geïnduceerde ontsteking in macrofagen door de synthese van induceerbaar NO-synthase (iNOS), cyclo-oxygenase-2 (COX-2), tumornecrosefactor alfa (TNF-α) en interleukinen 1β (IL-1β) en 6 (IL-6) te remmen.

Spijsverteringseigenschappen van Glycyrrhiza glabra:

Orale anti-ulcer eigenschappen:

Zoethoutextracten oefenen lokale pijnstillende en genezende activiteit uit op mondzweren in de mondholte. In twee gerandomiseerde, dubbelblinde, gecontroleerde klinische onderzoeken toonde zoethout een significante vermindering van de pijn bij mondzweren in vergelijking met placebo, evenals een vermindering van de ontstekingshalo en het necrotisch centrum van zwerende laesies.

Maagzweerremmende eigenschappen :

In vitro remde de aanwezigheid vanglycyrrizinezuur en polysachariden de Helicobacter pylori-stam (60 tot 70% inhibitie), ongeacht of deze resistent was tegen clarithromycyne. Ook in vitro heeft waterig zoethoutextract een bactericide werking. Zoethout remt met nameHelicobacter pylori-stammen met een minimaal remmende concentratie (MIC) van 50 tot 400mg/ml. Waterig zoethoutextract en de polysacchariden ervan remmen de hechting vanH. pylori aan monsters van menselijk maagslijmvlies.

Hepatoprotectieve eigenschappen :

Ex vivo verhogen waterig zoethoutextract en glycyrrhizine de activiteit van fase I-enzymen, met name CYP3A, CYP2B1 en CYP1A2. Bij mensen toonde een gerandomiseerde placebogecontroleerde klinische studie bij proefpersonen met leversteatose aan dat de consumptie van zoethoutwortelextract ook een daling van de ALT- en ASAT-activiteit teweegbracht.

Glycyrrhizine en zijn derivaat, glycyrrhidinezuur, in zoethout voorkomen de vermenigvuldiging van hepatitis A- en C-virussen. Twee reviews van de wetenschappelijke literatuur in 2003 en 2004 concludeerden dat zoethoutextracten veelbelovende resultaten laten zien bij de behandeling van hepatitis C, maar dat verdere studies nodig zijn om dit te bevestigen.

Immunomodulerende eigenschappen (reguleren disfuncties van het immuunsysteem):

Immunosuppressieve werking (beperkt de werking van het immuunsysteem bij bijvoorbeeld auto-immuunziekten):

In vitro verminderen liquiritigenine en glycyrrizinezuur de cutane anafylactische reactie door IgE-geïnduceerde mestcel degranulatie te remmen. In levercellen die aangetast zijn door virale hepatitis remt glycyrrhizine de cytolytische activiteit van complement. Andere onderzoeken hebben aangetoond dat deze verbinding de lytische route remt waarin het membraanaanvalcomplex (MAC) wordt gevormd.

In vivo, in een model van reumatoïde artritis, is aangetoond dat zoethoutextract de vernietiging van gewrichtskraakbeen vermindert en de expressie van metallopoteinase 3 (MMP3) in ontstekingsweefsel van gewrichten vermindert. Daarnaast werd in dit onderzoek waargenomen dat zoethoutextract een verlaging induceerde van de serumniveaus van TNFα en IL-1β, die betrokken zijn bij het stimuleren van de productie van metalliproteïnases.

Anti-infectieuze eigenschappen van zoethout :

Antiviraal :

In vitro remt glycyrrhizine de proliferatie van verschillende DNA-virussen, zoals herpesvirussen (Herpesviridae), (herpesvirus type 1 -HSV-1) en Epstein-Barrvirus -EBV- en vacciniavirus, evenals die van RNA-virussen (HIV-1, SARS-gerelateerd coronavirus, influenzavirus, respiratoir syncytieel virus, vesiculair stomatitisvirus, arbovirus). Gerandomiseerde gecontroleerde onderzoeken hebben bevestigd dat glycyrrhizine en zijn derivaten de hepatocellulaire schade bij chronische hepatitis B en C verminderen.

Antibacterieel :

In vitro hebben zoethoutisoflavonoïden zoals glabridine antibacteriële activiteit. Evenzo remmen licoricidine en de coumarines in zoethout de groei van luchtwegbacteriën zoals Streptococcus pyogenes, Haemophilus influenzae en Moraxella catarrhalis.

Antioxiderende en cytoprotectieve eigenschappen:

In vitro remt lichochalcon, een oestrogene flavonoïde geïsoleerd uit zoethoutwortel, significant de groei en induceert matig apoptose van androgeen-onafhankelijke prostaatkankercellen.

Waterig extract van zoethoutwortel heeft in vivo en in vitro een anti-angiogene en anti-tumoractiviteit op ascites-tumorcellen, door de productie van vasculaire endotheliale groeifactor (VEGF) te verminderen en door de neovascularisatie die het induceert te vertragen.

Zoethoutextracten, met name methanolextracten, induceren apoptose in verschillende kankercellijnen in verband met hun krachtige antioxidantwerking, die de niveaus van pro-apoptotisch caspase-8 en caspase-3 verhoogt en die van het anti-apoptotisch eiwit Bcl-2 verlaagt.

Andere eigenschappen :

• Hormonaal
• Cardioprotectief en cardiovasculair
• Metabolisch

Moeten er voorzorgsmaatregelen worden genomen bij het gebruik van zoethout?

Contra-indicaties :

• Gecontra-indiceerd bij ernstige nierinsufficiëntie.
• Commissie E raadt het gebruik van zoethout af bij hypertensie, hypokaliëmie, cirrose en hepatitis.
• Volgens het EMA wordt het gebruik van zoethout door zwangere vrouwen, vrouwen die borstvoeding geven en kinderen en jongeren onder de 18 jaar afgeraden vanwege de aanwezigheid van alkaloïden.
• ANSES in Frankrijk raadt aan om zoethout niet langer dan 6 weken te gebruiken zonder medisch advies.
• Vermijd het gebruik van zoethout bij hormoonafhankelijke kankers vanwege de oestrogene eigenschappen

Bijwerkingen:

• Langdurige hoge doses glycyrrhizine kunnen mineralocorticoïde effecten veroorzaken zoals vochtretentie, oedeem, hypokaliëmie en arteriële hypertensie. Zeldzame gevallen van myoglobinurie zijn beschreven.

Voorzorgsmaatregelen bij gebruik :

• Niet gebruiken bij hoge bloeddruk, tenzij medisch advies is ingewonnen.
• Medisch toezicht is noodzakelijk voor patiënten die lijden aan nieraandoeningen, hart- en vaatziekten of hypokaliëmie. Hetzelfde geldt voor patiënten die tegelijkertijd diuretica, corticoïden of stimulerende laxeermiddelen gebruiken, om hun elektrolytenbalans te controleren.
• De Duitse Commissie E adviseert niet meer dan 100 mg glycyrrhizine per dag te gebruiken. In Frankrijk wordt in de toelichting van 1998 geadviseerd niet meer dan 3 mg/kg/dag of 125 mg glycyrrhizine per dag te gebruiken, rekening houdend met de gelijktijdige inname van zoethout in de vorm van een drank of snoepje. Het is zelfs beter om de combinatie met fytomedicijnen of voedingssupplementen die zoethout bevatten te vermijden. In alle andere gevallen moet rekening worden gehouden met de totale hoeveelheid ingenomen glycyrrhizine om de maximaal aanbevolen dosis niet te overschrijden.
• De duur van de behandeling mag niet langer zijn dan 4 tot 6 weken, tenzij medisch advies wordt ingewonnen. Maak gebruik van therapeutische vensters (bijvoorbeeld 5 dagen op 7 of 3 weken per maand zoethout innemen). Bij chronisch of herhaald gebruik van zoethoutextract wordt medisch toezicht aanbevolen.
• Eet kaliumrijke voeding (bananen, abrikozen) bij het innemen van zoethout.

Wisselwerkingen met geneesmiddelen:

• Zoethout kan een wisselwerking hebben met digitalis en zijn derivaten, loop- en thiazidediuretica, corticosteroïden en orale anticonceptiva.
• Vermijd combinatie met :
  • Digitaline (verhoogde gevoeligheid)
  • Diuretica en stimulerende laxeermiddelen (risico op hypokaliëmie)
  • Corticosteroïden (additief effect, verergering van hypokaliëmie)
  • Orale anticonceptiva (verhoogd effect van glycyrrhizine)
  • Antihypertensiva (veranderd effect)
  • Omeprazol (daling van plasmaconcentraties)
• De Duitse Commissie E geeft aan dat langdurig gebruik van zoethout het effect van cardiotonica kan versterken, dat het moeilijk is om de antihypertensieve behandeling aan te passen en dat het niet samen met antikaliëtische diuretica (spironolacton, triamtereen, amiloride) mag worden ingenomen.

Hoe en in welke dosering moet zoethout worden ingenomen?

Droge vorm :

• Als voedingssupplement, in de vorm vanzoethoutwortelextract in capsules: 1 tot 2 capsules per dag.

Vloeibare vorm:

• Gestandaardiseerd vloeibaar extract van verse planten: 5 tot 10 ml per dag in een glas water.
• Honingglycerine vloeibaar extract: 5 ml 2 tot 3 keer per dag in water.
• Decoctie: 2 tot 4 g gedroogde wortels infuseren in 150 ml kokend water, 1 kopje 2 tot 3 keer per dag. Neem niet meer dan 12 g per dag.

Medische literatuur en klinische studies:

• Malek M. et al, Licorice against Helicobacter pylori. mashhad University of medical sciences dept auto microbiology; Mashad, Iran (3rd international congress on health, environment and natural products), 2004
• Liu J. et al, Medicinal herbs for hepatitis C virus infection; a Cochrane hepatobiliary systematic review of randomized trials, Am J Gastroenterol, 2003
• Mitscher L.A. et al, Antimicrobiamiddelen van hogere planten. Antimicrobial isoflavonoids and related substances from Glycyrrhiza glabra L. var. typica, J Nat Prod, 1980
• Krausse R. et al, In vitro car. anti Helicobacter pylori activity of Extractum liquiritiae, glycyrrhizin and its metabolites; J Antimicrob Chemother, 2004
• Wittschier N. et al, Large molecules as anti-adhesive compounds against pathogens, J Pharm Pharmacol, 2007
• O’mahony R. et al, Bactericidal and anti-adhesive properties of culinary and medicinal plants against Helicobacter pylori, World J Gastroenterol, 2005
• Chandrasekaran C.V. et al, Dual inhibitory effect of Glycyrrhiza glabra (GutGard) on COX and LOX car products, Fytomedicine, 2011