Met de lente voor de deur wil ik het met jullie hebben over de bladeren van een plant die vrij veel voorkomt in onze weilanden, maar waarvan de geneeskrachtige eigenschappen weinig bekend zijn bij het grote publiek. We hebben het over de bladeren van taraxacum officinalis, beter bekend als ‘paardenbloem ‘. Ontdek in dit artikel de vele voordelen van paardenbloembladeren voor je gezondheid en welzijn. Rijk aan vitaminen, mineralen en antioxidanten zijn paardenbloembladeren een vaak onderschat ingrediënt in de keuken. Ze kunnen de spijsvertering verbeteren, het immuunsysteem stimuleren en ontstekingen verminderen. In dit artikel verkennen we het gebruik en de gezondheidsvoordelen van paardenbloembladeren. Leer hoe je ze gemakkelijk aan je dieet kunt toevoegen voor maximale voordelen.
Paardenbloem
Paardenbloem, of Taraxacum officinale Weber, is een veelzijdige kruidachtige vaste plant die behoort tot de Asteraceae familie. Hij is wijdverspreid in Europa, Siberië, Japan, Noord-Afrika en Noord-Amerika. De paardenbloem is een kosmopolitische plant.
Wat zijn de botanische eigenschappen?
De paardenbloem, ook bekend onder de botanische naam Taraxacum officinale Weber, is een veelzijdige plant die in verschillende habitats gedijt, vooral in weiden, vochtige velden en langs paden in heel Europa.
Paardenbloem is een kruidachtige vaste plant die vooral tussen april en september bloeit. Hij heeft een milde geur en een licht bittere smaak. De bladeren hebben de sterkste smaak. De paardenbloemwortel, die tot 50 cm lang kan worden, is donkerbruin tot zwart. Hij heeft overlangse rimpels. Het bovenste deel van de wortel vertoont tekenen van secundaire wortels en bladstelen. Deze penwortel bevat een korte wortelstok. Hij wordt gekenmerkt door een vrij dik, grijswit corticaal deel omringd door een donkere cambiale zone. In het midden bevindt zich een citroengeel, poreus, niet-uitgestraald xyleem.
De holle stengel van de paardenbloem draagt platte gele bloemhoofdjes, die de straalbloemen vormen. De bladeren, gerangschikt in een rozet, versmallen tot een stengel. Ze zijn lancetvormig met diepe, ongelijke driehoekige lobben. Elk bloemhoofdje is solitair en geel, gezeten op een vuistvormige steel. De bloemkelk is omgeven door haren die de bloemkroon begrenzen. De vruchten, in de vorm van dopvruchten, zijn bedekt met een witte pappus en hun borstelharen zorgen ervoor dat ze gemakkelijk door de wind worden verspreid.
Een onderscheidend kenmerk van de paardenbloem is de aanwezigheid van latex in alle delen van de plant. Therapeutisch gezien is vooral de wortel, die in februari of de herfst wordt geoogst, interessant, hoewel de bladeren vaker worden gebruikt vanwege hun meer uitgesproken vochtafdrijvende werking.
Wat is de chemische samenstelling?
Paardenbloem is een plant waarvan de verschillende delen in de fytotherapie worden gebruikt voor hun heilzame eigenschappen. De belangrijkste delen zijn de wortel, die gewaardeerd wordt om zijn cholagogene eigenschappen, en de bladeren, die gewaardeerd worden om hun choleretische eigenschappen.
Wat de chemische samenstelling betreft, bevat paardenbloem verschillende actieve ingrediënten met uiteenlopende effecten. Deze omvatten taraxine, terpenen, flavonoïden zoals luteoloside, cosmosioside en luteolin-rutinoside, en fytosterolen. Paardenbloem bevat ook sterolen en fenolzuren.
In meer detail, de samenstelling omvat :
- Suikers: paardenbloem bevat fructose, voornamelijk in de lente, en inuline, tot 40% in de herfst.
- Sesquiterpene lactonen: deze bittere verbindingen omvatten eudesmanolide (tetrahydroridentine B), germacranolide (taraxinezuur glucoside, ainslioside, guaianolides).
- Triterpenen: Deze bevatten taraxasterol (α-lactucerol), ψ-taraxasterol (isolactucerol), arnidiol en faradiol.
- Sterolen: paardenbloem bevat sitosterol en stigmasterol.
- Fenolverbindingen: Deze bevatten taraxacoside en γ-butyrolacton glucoside.
- Flavonoïden: paardenbloem bevat luteoline en luteoline glucosiden.
- Fenolzuren: Bevat cafeïnezuur, cichoreïnezuur en chlorogeenzuur.
- Coumarines: De aanwezige coumarines zijn scopoletol, exculetol en cichoreïne.
- Kaliumzouten: Paardenbloem bevat ongeveer 4,5% kaliumzouten in de plant als geheel, terwijl de wortel ongeveer 2,45% bevat.
- Slijmstoffen: De plant bevat ongeveer 1,1% slijmstoffen.
- Carotenoïden: Tot slot bevat paardenbloem carotenoïden.
Deze rijke en gevarieerde samenstelling maakt paardenbloem tot een interessante plant voor fytotherapie, met een gevarieerd aanbod van verbindingen met mogelijk heilzame gezondheidseigenschappen.
Wat is haar geschiedenis?
De oorsprong van paardenbloemen gaat terug tot de Griekse oudheid, toen de voordelen voor het eerst werden genoemd. Het duurde echter tot de 16e eeuw voordat er gedetailleerde documenten over het medicinale gebruik werden gevonden. Tegen die tijd erkenden artsen al de deugden van paardenbloem voor de behandeling van verschillende gezondheidsproblemen, waaronder nieraandoeningen, galblaasproblemen, koorts, het vasthouden van water, reuma en huidproblemen.
Het oude China omarmde ook de geneeskrachtige eigenschappen van paardenbloemen en beschouwde het zelfs als een waardevolle remedie voor patiënten die leden aan kanker of hepatitis.
De naam “paardenbloem” is afkomstig van de vochtafdrijvende eigenschappen, letterlijk “bedplassen”, verwijzend naar de urinaire werking. Deze eigenschap wordt gedeeld door bepaalde soorten van het geslacht Taraxacum, vooral die van de sectie Ruderalia.
In Frankrijk gaat de teelt van paardenbloemen terug tot de 19e eeuw, vooral in de regio Île-de-France, met een grote bloei in Montmagny in 1857. In het begin van de 20e eeuw maakten de Engelsen zelfs een koffiesurrogaat van paardenbloemen. De jonge bladeren van de paardenbloem werden traditioneel gegeten in salades of geblancheerd zoals spinazie, terwijl de bloemen werden gebruikt om een wijn van te maken die naar verluidt versterkend werkt.
De paardenbloem wordt geassocieerd met gelofte rituelen, waarbij het blazen op de naalden een symbolisch gebaar is. Een beroemde afbeelding van een vrouw die op paardebloemnaalden blaast, gemaakt door de schilder Eugène Grasset, is emblematisch geworden voor het Larousse woordenboek en symboliseert “de verspreiding van kennis gedragen door de wind” In de Franse Republikeinse kalender werd op de 26e dag van Ventôse een dag gewijd aan de paardenbloem.
Buiten Europa noemden Arabische artsen de geneeskrachtige eigenschappen van de paardenbloem al in 1000 na Christus en verschillende indianenstammen gebruikten de paardenbloem om verschillende kwalen te behandelen.
Kunnen paardenbloembladeren geplukt worden?
Het oogsten van paardenbloembladeren is eenvoudig en kan op elk moment van het jaar. Paardenbloembladeren kunnen met de hand geplukt worden door ze los te maken van de stengel, of met een tuinschaar. De bladeren kunnen vers gebruikt worden of gedroogd voor later gebruik. We raden aan om de zachtste en jongste paardenbloemblaadjes te kiezen vanwege hun delicate smaak.
Paardenbloembladeren kunnen worden geoogst in gebieden waar het gebruik van pesticiden en herbiciden wordt vermeden, om hun zuiverheid te garanderen. Het is ook aan te raden om ze vroeg in de ochtend te oogsten als de dauw nog aanwezig is, om te voorkomen dat ze uitdrogen en hun smaak verliezen. Kortom, paardenbloembladeren oogsten is eenvoudig en kan op elk moment van het jaar. Je hoeft alleen maar de meest malse bladeren te kiezen en ze te oogsten op een veilige plek zonder schadelijke chemicaliën.
Paardenbloem bevat veel kalium en vitamine C. Het is daarom uitstekend voor je gezondheid. Om elk risico op vergiftiging te vermijden, moet je echter vermijden om paardenbloembladeren te plukken in bermen of velden die met kunstmest zijn behandeld.
Verwarring en giftigheid
Wees voorzichtig met het eten van paardenbloemen om verwarring en vergiftiging te voorkomen. Er zijn meldingen dat paardenbloemenmelk in 1927 de dood van twee kinderen veroorzaakte. Het is daarom aan te raden om voorzichtig te zijn en niet lukraak gebruik te maken van deze plant.
Paardenbloem kan, net als waterkers, ook besmet zijn met leverbot. Om gezondheidsrisico’s te voorkomen, moet het niet rauw worden gegeten in de buurt van graasland.
Opgemerkt moet worden dat wortelkruid, een soort die lijkt op paardenbloem, wijdverspreid is in bepaalde gebieden. Het is echter niet gevaarlijk om de twee te verwarren, want beide planten zijn eetbaar.
Andere planten die verward kunnen worden zijn wormsla en gestekelde sla, meerjarige zeedistel en eenjarige zeedistel, picridum en leeuwenpoot. Gelukkig behoren de meeste van deze planten tot de familie van de Asteraceae, hebben ze een witte latex en gele bloemetjes en zijn ze over het algemeen eetbaar, hoewel ze soms bitter smaken.
Er moet echter opgemerkt worden dat deze plant giftig is voor paarden bij overmatig gebruik, wat kan leiden tot spasmen of hyperflexie van de ledematen. Daarom moeten paarden voorzorgsmaatregelen nemen als ze in de buurt zijn van gebieden waar paardenbloem of stekelvarken groeit.
Paardenbloem in fytotherapie
De farmacopee (11e editie) vermeldt paardenbloem als een traditionele geneeskrachtige plant in lijst A. Het wordt niet verkocht onder het farmaceutische monopolie, waardoor niet-apothekers het op de markt kunnen brengen, voornamelijk in de vorm van bladeren en bovengrondse delen.
Eigenschappen van paardenbloembladeren
Paardenbloembladeren hebben aperitieve eigenschappen voor bepaalde kleine spijsverteringsstoornissen. Ze zijn vochtafdrijvend, spijsverteringsbevorderend en depuratief. Ze reinigen het hele lichaam door opgehoopte gifstoffen te verwijderen. Maar dat is niet alles: deze plant zou ook een anti-adipose werking hebben (door alvleesklierlipase af te remmen), evenals veelbelovende eigenschappen (in het geval vanwaterig paardenbloemextract) die de replicatie van HIV-1 en de activiteit van reverse transcriptase afremmen.
Paardenbloem is een plant met een verscheidenheid aan traditionele medicinale toepassingen. Volgens de werkboeken van het Agentschap (1998) zijn de belangrijkste toepassingen als volgt:
- Vergemakkelijkt de urinaire en digestieve eliminatiefuncties.
- Choleretisch en cholagoog effect.
- Bevordert de renale eliminatie van water.
De belangrijkste indicaties zijn het gebruik als diureticum (salidiureticum), cholereticum en cholagogue, vooral bij de behandeling van cholecystopathie. Paardenbloem is nuttig voor een aantal kwalen. Het wordt gebruikt in gevallen van onvermogen, werkt als een depuratief en mild laxeermiddel en behandelt jicht en reuma. Het is effectief tegen eczeem en dyspepsie en draagt bij aan de gezondheid van lever en gal, en behandelt ook geelzucht.
Paardenbloem heeft een aantal voordelen voor de gezondheid. Het stimuleert en kalmeert de lever, behandelt galblaasproblemen, bestrijdt leververstopping, verbetert de spijsvertering, voorkomt nierproblemen en werkt depuratief. Paardenbloemen hebben ook depuratieve eigenschappen. Ze helpen bij constipatie, een moeilijke spijsvertering, overtollig cholesterol en onvermogen.
Uitwendig toegepast is paardenbloem effectief tegen verschillende huidproblemen. Het helpt bij de behandeling van dermatitis, likdoorns, prei en wratten.
Over het algemeen is paardenbloem een plant met veel medicinale toepassingen. Traditioneel wordt de plant zowel inwendig als uitwendig gebruikt om een breed scala aan gezondheidsproblemen te behandelen.
Voorzorgsmaatregelen voor gebruik
Paardenbloem is een plant met contra-indicaties en voorzorgsmaatregelen waarmee rekening moet worden gehouden.
Er zijn enkele contra-indicaties:
- Allergie/overgevoeligheid voor paardenbloem (Asteraceae).
- Afsluiting van de galwegen.
- Maagzweren (door de bittere bestanddelen).
- Gastro-oesofageale reflux (door bittere bestanddelen).
- Nierkoliek in crisis.
Wegens gebrek aan gegevens moeten voorzorgsmaatregelen genomen worden bij zwangere vrouwen, vrouwen die borstvoeding geven en kinderen jonger dan 12 jaar.
Ongewenste effecten en toxiciteit kunnen zich uiten in de vorm van maagpijn, zuurgraad, allergische reacties (vaak door pollen) en contactdermatitis, vooral bij contact met paardenbloemlatex.
Paardenbloem kan een wisselwerking hebben met bepaalde geneesmiddelen:
- ACE-remmers (angiotensine-converterende enzymremmers).
- Sartanen
- Diuretica.
- Digoxine
- Orale anticoagulantia (AAR).
- Corticosteroïden.
- Hypokalemische geneesmiddelen.
- Diuretische planten, versterken ongewenste effecten zoals uitdroging, nierfalen, hypokaliëmie en hartritmestoornissen.
Paardenbloem wordt afgeraden voor mensen met hart- of nieraandoeningen vanwege het risico op hypokaliëmie. Discontinue kuren verdienen de voorkeur. In aanwezigheid van galstenen of obstructie van de galwegen is het essentieel om een gezondheidsdeskundige te raadplegen voordat je paardenbloem consumeert.
Mensen die allergisch zijn voor planten uit de Asteraceae familie (zoals madeliefjes) kunnen gevoelig zijn voor paardenbloem, hoewel allergie voor de pollen van deze planten niet automatisch leidt tot allergie voor hun andere delen (bladeren, wortels). Huidgevoeligheid kan echter optreden bij contact met kruidenthee gemaakt van deze planten.
Tot slot, hoewel ongewenste effecten van paardenbloem zoals huidallergieën, brandend maagzuur en misselijkheid zeldzaam en geïsoleerd zijn, moet je waakzaam blijven bij het gebruik ervan.
Gebruikelijke farmacologische formuleringen van paardenbloembladeren
Paardenbloem bevordert de verwijdering van galstenen en nierstenen, waardoor het een verstandige keuze is voor een voorjaarskuur. Hier zijn enkele aanbevelingen voor paardenbloembladpreparaten:
- Infusie: Gebruik 4 tot 10 gram bladeren in 150 ml water, maximaal drie keer per dag.
- Tinctuur van paardenbloemblad: Neem drie keer per dag 2 tot 5 ml.
- Vloeibaar extract of sap: Neem het equivalent van een of twee eetlepels drie keer per dag.
Om paardenbloemen te bewaren, moet je ze uit de buurt van licht en vocht houden. Preparaten op basis van paardenbloem kunnen in kuren van 4 tot 6 weken worden genomen. Hier zijn enkele aanbevolen doseringen en vormen van gebruik:
- Decoctie: Kook 4 tot 10 g wortel en zeef het na 10 minuten. Neem 2 kopjes per dag.
- Glycerol extracten van verse planten: Neem 1 theelepel ‘s ochtends, ‘s middags en ‘s avonds voor de maaltijd.
- Vloeibare extracten: Neem 20 druppels ‘s ochtends, ‘s middags en ‘s avonds voor de maaltijd.
- Poeder: Neem 2 capsules ‘s ochtends en ‘s middags voor de maaltijd.
Wat zegt het onderzoek?
Diepgaand onderzoek richt zich op de eigenschappen van paardenbloem. De Commissie E, een Duitse wetenschappelijke organisatie, en de European Scientific Cooperative on Phytotherapy (ESCOP) hebben de deugden van deze plant erkend. Er worden momenteel experimenten uitgevoerd om de potentiële voordelen van de bestanddelen tegen kanker, diabetes en antioxidanten aan te tonen.
Het is ook belangrijk om op te merken dat paardenbloem is opgenomen en erkend in vele officiële farmacopees over de hele wereld, waaronder die van de Verenigde Staten.
Dyspepsie, hepatobiliaire stoornissen en verhoogd urinevolume
Paardenbloemblad staat bekend om zijn vele potentiële voordelen voor de gezondheid. Het is effectief bij verlies van eetlust, de behandeling van kleine spijsverteringsstoornissen en hepatobiliaire problemen. Het helpt ook om het urinevolume te verhogen. Commissie E, een autoriteit op het gebied van fytotherapie, erkent het gebruik van paardenbloemblad voor de behandeling van verlies van eetlust en bepaalde kleine spijsverteringsstoornissen. ESCOP, een andere erkende autoriteit, keurt het gebruik goed als supplement bij de behandeling van aandoeningen die een verhoogde diurese vereisen, zoals reuma of de preventie van nierstenen.
Studies naar de effecten van paardenbloem op mensen zijn schaars en dateren voornamelijk uit de eerste helft van de twintigste eeuw. Onderzoek bij dieren uit dezelfde periode heeft echter een aantal van de voordelen bevestigd die traditioneel aan de plant worden toegeschreven. Deze onderzoeken tonen een verhoogde urineafscheiding, stimulering van de galproductie en een ontstekingsremmend effect.
Recenter onderzoek met cel- en diermodellen heeft de hypothese versterkt dat paardenbloem en de bestanddelen ervan antioxidatieve, kankerbestrijdende en diabetesremmende eigenschappen hebben. Voorlopig klinisch onderzoek suggereert dat paardenbloem, verwerkt in bepaalde preparaten met andere planten, heilzaam kan zijn tegen darmkrampen, constipatie en diarree.
Het precieze mechanisme achter het diuretische effect van paardenbloemblad is nog niet duidelijk vastgesteld. Dankzij het hoge kaliumgehalte onderscheidt paardenbloem zich echter van andere diuretica. In tegenstelling tot de meeste diuretica veroorzaakt het geen kaliumverlies via de nieren, zoals studies op diermodellen hebben aangetoond.
Wetenschappelijk bewijs voor traditionele indicaties
Gezondheidsdeskundigen bevelen paardenbloem vaak aan voor ontgiftingskuren, dankzij de vele heilzame effecten op het lichaam.
Studies hebben aangetoond dat de supplementatie van paardenbloemextract de frequentie en het volume van de urine verhoogt, wat helpt om gifstoffen te elimineren. Een paardenbloemkuur lijkt het lichaam te helpen draineren, waardoor het vasthouden van water wordt tegengegaan.
Paardenbloem werkt choleretisch en bevordert de galafscheiding door de lever. Het werkt ook cholagogisch, stimuleert de afvoer van gal naar de darmen en helpt de galblaas te legen.
Recent onderzoek heeft andere potentiële voordelen van paardenbloem in fytotherapie aan het licht gebracht. Bepaalde bestanddelen van paardenbloem lijken oxidatieve stress tegen te gaan. Het lijkt ook ontstekingsreacties in het lichaam te verminderen. Paardenbloem kan ook helpen om de ontwikkeling van kankercellen tegen te gaan.
Paardenbloem helpt bij het voorkomen en genezen van verschillende kwalen. Het bevordert de spijsvertering en bestrijdt spijsverteringsstoornissen door zijn eucalyptische en licht laxerende werking. Het wordt gebruikt bij de behandeling van verschillende leveraandoeningen, waaronder leverfalen en galblaasaandoeningen. Dankzij de depuratieve en diuretische eigenschappen is paardenbloem effectief tegen infecties van de urinewegen. Het kan reumatische pijn verlichten, vooral tijdens jichtaanvallen.
Ten slotte suggereren studies dat het de activiteit van pancreaslipase kan remmen. Dit helpt overgewicht en obesitas te bestrijden. Bepaalde actieve bestanddelen in paardenbloem zijn ook goed voor de huid en helpen de conditie van de huid te verbeteren en cellulitis en bepaalde vormen van eczeem te bestrijden.
Bronnen
- https://fr.wikipedia.org/wiki/Pissenlit
- https://www.doctissimo.fr/html/sante/phytotherapie/plante-medicinale/pissenlit.htm
- https://www.tela-botanica.org/bdtfx-nn-119412-synthese
- https://www.passeportsante.net/fr/Solutions/PlantesSupplements/Fiche.aspx?doc=pissenlit_ps
- https://dumas.ccsd.cnrs.fr/dumas-01564248/document
