Intestinale permeabiliteit, vaak ‘leaky gut’ genoemd, is een begrip dat steeds meer bestudeerd wordt op het gebied van gastro-enterologie en integratieve geneeskunde. Deze aandoening verwijst naar een toestand waarin de darmbarrière, die normaal gesproken ondoordringbaar is voor bepaalde stoffen, meer doorlaatbaar wordt. De darmbarrière bestaat uit oppervlakteslijm, een epitheellaag en immuunafweer. Haar belangrijkste functie is het regelen van de doorgang van elementen uit het darmlumen naar de bloedbaan, waardoor de absorptie van voedingsstoffen wordt geregeld en bescherming wordt geboden tegen schadelijke stoffen.
Verstoringen van deze barrière zijn het gevolg van verhoogd paracellulair transport, apoptose of transcellulaire permeabiliteit. De functies van de barrière kunnen in vivo worden getest door oraal probe-moleculen toe te dienen of in vitro met behulp van biopten van het menselijke slijmvlies. Het beoordelen van de functie van de intestinale barrière buiten de epitheellaag is essentieel voor een volledig begrip.
Recente studies hebben aangetoond dat stressfactoren zoals duurtraining, toediening van niet-steroïde ontstekingsremmers, zwangerschap en oppervlakteactieve stoffen (zoals galzuren en bepaalde voedingsfactoren zoals emulgatoren) de doorlaatbaarheid van de darm kunnen verhogen. Deze verstoringen kunnen worden omgekeerd door dieetfactoren, wat het belang van voeding bij het beheersen van darmpermeabiliteit onderstreept. Hoewel inflammatoire of ulceratieve darmziekten leiden tot een verhoogde darmpermeabiliteit, kan geen van deze ziekten worden genezen door simpelweg de functie van de darmbarrière te normaliseren. Er is nog geen bewijs dat het herstellen van de barrièrefunctie de klinische manifestaties van gastro-intestinale of systemische ziekten kan verbeteren, maar clinici moeten zich bewust zijn van het potentieel voor barrière disfunctie bij gastro-intestinale ziekten en van de barrière als doelwit voor toekomstige therapieën. (4)
In dit artikel duiken we in de details van dit fascinerende fenomeen en onderzoeken we de oorzaken, gevolgen en manieren om de darmbarrière te herstellen om een optimale gezondheid te behouden.
De darmbarrière begrijpen
De darmbarrière speelt een cruciale rol in onze algehele gezondheid en fungeert als een selectieve poortwachter die de opname van voedingsstoffen reguleert en beschermt tegen schadelijke stoffen.
Structuur en functie van de darmbarrière
De darmbarrière is een meerlagige structuur op het oppervlak van het darmslijmvlies van het maagdarmkanaal. Om de belangrijkste functies als fysische en immunologische barrière te vervullen, werken verschillende componenten van deze barrière samen. De barrière bestaat uit een laag epitheelcellen, de tight junctions tussen deze cellen en een slijmlaag die beschermt tegen ziekteverwekkers en de verplaatsing van voedsel vergemakkelijkt. Eiwitten van de tight junction, zoalsoccludine, claudine en zonula occludens, spelen een cruciale rol in het behoud van de integriteit van de epitheliale barrière. (1)(2)
Biologische mechanismen van darmpermeabiliteit
De mechanismen die de integriteit van de darmbarrière reguleren zijn complex en omvatten een reeks intracellulaire en extracellulaire signalen. Deze mechanismen moduleren op dynamische wijze tight junction eiwitcomplexen om het transport van essentiële moleculen mogelijk te maken en schadelijke stoffen te beperken. Een onevenwicht in deze regulering leidt tot een aantasting van de integriteit van de barrière, wat in verband wordt gebracht met verschillende pathologische aandoeningen zoals inflammatoire darmziekten, obesitas en stofwisselingsstoornissen.
Factoren die de darmbarrière kunnen veranderen
Verschillende factoren kunnen de functie van de darmbarrière veranderen. Onder andere omgevings- en fysiologische stress, waaronder het gebruik van niet-steroïde ontstekingsremmers, lichaamsbeweging en aandoeningen zoals zwangerschap, verminderen over het algemeen de functie van de barrière. Deze effecten kunnen worden omgekeerd door supplementen zoals zink of glutamine, die de barrière verbeteren. Andere voedingsfactoren die gunstig zijn voor de barrière zijn vitamine A en D, tryptofaan, cysteïne en vezels. Omgekeerd verhogen ethanol, fructose en voedingsemulgatoren de permeabiliteit. De effecten van prebiotica op de barrièrefunctie zijn bescheiden, terwijl probiotica direct en indirect antagonisme uitoefenen tegen pathogenen. Verschillende onderzoeken tonen de effecten van probiotica op de barrièrefunctie aan, met name in vitro, in vivo bij dieren en in gerandomiseerde klinische onderzoeken bij mensen als reactie op stress of ziekte. (3)
Gevolgen van een beschadigde darmbarrière
Recent onderzoek benadrukt het cruciale belang van de darmbarrière en haar doorlaatbaarheid voor gezondheid en ziekte. De termen ‘darmbarrière’ en ‘darmpermeabiliteit’ zijn echter nog steeds slecht gedefinieerd en de beoordeling en klinische betekenis ervan zijn onderwerp van discussie.
Verband tussen darmpermeabiliteit en verschillende pathologieën
- Auto-immuunziekten en ontstekingsziekten: Een beschadigde darmbarrière wordt in verband gebracht met verschillende ontstekings- en auto-immuunziekten. Translocatie van luminale componenten in de gastheer kan ontstekingsreacties uitlokken, wat bijdraagt aan de ontwikkeling en progressie van ziekten zoals de ziekte van Crohn, coeliakie, voedselallergie, prikkelbare darmsyndroom, obesitas, stofwisselingsziekten en, meer recent, neurodegeneratieve en cardiovasculaire ziekten. (5)(6)
- Spijsverteringsstoornissen: Verhoogde permeabiliteit wordt waargenomen bij de meeste patiënten met de ziekte van Crohn en bij 10-20% van hun klinisch gezonde familieleden. Deze abnormale permeabiliteit kan worden versterkt door de toediening van aspirine. Doorlatendheidsmetingen bij patiënten met de ziekte van Crohn weerspiegelen de activiteit, de omvang en de verspreiding van de ziekte en kunnen de kans op terugkeer na een operatie of medische remissie voorspellen. De permeabiliteit is ook verhoogd bij coeliakie en door factoren zoals trauma, brandwonden en niet-steroïdale ontstekingsremmers. (7)
Discussie op basis van recente onderzoeken
Het huidige bewijs benadrukt de sleutelrol van de darmbarrière bij de preventie en behandeling van ziekten. Deze barrière vertegenwoordigt een uitgestrekt mucosaal oppervlak waar miljarden bacteriën geconfronteerd worden met het grootste immuunsysteem van ons lichaam. Aan de ene kant beschermt een intacte darmbarrière het menselijk lichaam tegen de invasie van micro-organismen en toxines; aan de andere kant moet de darmbarrière open zijn om essentiële vloeistoffen en voedingsstoffen te kunnen opnemen. Tegengestelde doelen worden bereikt door een complexe anatomische en functionele structuur, waarvan de functionele toestand wordt beschreven door “darmpermeabiliteit”. De middelen om de doorlaatbaarheid van de darm te beoordelen variëren enorm en evalueren waarschijnlijk verschillende functionele componenten van de barrière. Beoordelingen van de barrière worden verder bemoeilijkt door de natuurlijke variabiliteit van deze functionele entiteit als functie van soorten en genen, maar ook van voeding en andere omgevingsfactoren. (5)
Diagnose van darmpermeabiliteitsproblemen
Het diagnosticeren van darmpermeabiliteitsproblemen vereist een zorgvuldige en nauwkeurige aanpak, waarbij specifieke tests nodig zijn om disfuncties te identificeren en de juiste behandelingsmaatregelen te bepalen.
Huidige diagnostische methoden
Methoden voor het diagnosticeren van darmpermeabiliteit variëren, maar richten zich over het algemeen op het beoordelen van de functie van de darmbarrière. Deze methoden omvatten ex vivo en in vivo testen, waarbij verschillende biomarkers en analytische technieken worden gebruikt. In Frankrijk kan bij in-vivotests gebruik worden gemaakt van biomarkers van epitheliale schade zoals citrulline (in plasma), zonuline (in serum) en claudines 3-4 (in urine). Van met name zonuline is bekend dat het de intercellulaire tight junctions ontregelt en de doorlaatbaarheid van de darm verandert. Een stijging van de niveaus kan worden waargenomen in het serum van patiënten die lijden aan bepaalde pathologieën, zoals actieve coeliakie of type 1 diabetes. (8)
Beschikbare biomarkers en tests
Biomarkers zoals calprotectine (in de ontlasting) worden ook gebruikt om micro-inflammatie in de darmen te beoordelen, hoewel deze biomarker niet specifiek is. Zonuline wordt ook gebruikt als biomarker, maar het is belangrijk op te merken dat het serumniveau niet noodzakelijk de lokale concentratie in de darm weerspiegelt en dat het een voorloper is van haptoglobine 2, een niet-specifieke marker van systemische ontsteking. Daarom is er een specifiek antilichaam nodig om deze twee eiwitten te onderscheiden en van zonuline een betrouwbare biomarker van darmpermeabiliteit te maken.
Deze methoden en biomarkers kunnen worden gebruikt om darmpermeabiliteit te beoordelen, hoewel verschillende factoren de resultaten kunnen beïnvloeden en sommige methoden verdere validatie vereisen voordat ze op grote schaal klinisch kunnen worden gebruikt.
Strategieën om de darmbarrière te herstellen
Het herstel van de darmbarrière kan aanzienlijk worden beïnvloed door voeding. Eén studie benadrukt de invloed van voeding op de gastro-intestinale microbiota, met name op het voorkomen van dysbiose, een onevenwicht in de microbiota dat kan leiden tot inflammatoire darmziekten zoals colitis ulcerosa en de ziekte van Crohn. Het is vastgesteld dat het westerse dieet, met veel vet en weinig vezels, ernstige dysbiose bevordert. Mediterrane en vegetarische diëten, rijk aan fruit, groenten, olijfolie en vette vis, hebben daarentegen ontstekingsremmende effecten en zouden dysbiose en daarmee gepaard gaande inflammatoire darmziekten kunnen voorkomen. (9)
Supplementen en natuurlijke geneesmiddelen
Wat betreft supplementen en natuurlijke remedies heeft één onderzoek aangetoond dat nicotinamide riboside (NR), een NAD-booster, de door ethanol veroorzaakte schade aan de darmbarrière kan verminderen. Ethanol verhoogt de doorlaatbaarheid van de darmen en beschadigt de structuur van de darmepitheelbarrière. Van NR is aangetoond dat het beschermende effecten heeft op epitheliale tight junctions, die essentieel zijn voor de integriteit van de darmbarrière. Het bevordert het behoud van de NAD-homeostase en de mitochondriale functie en speelt zo een cruciale rol bij de bescherming van de darmbarrière. (10)
Stressmanagement en lichaamsbeweging
Stressmanagement en lichaamsbeweging spelen ook een essentiële rol in de darmgezondheid. Stress, ervaren als een acute bedreiging voor de homeostase, beïnvloedt de functies van het maagdarmkanaal op zowel korte als lange termijn. Het verandert de interacties tussen hersenen en darmenwat leidt tot de ontwikkeling van een verscheidenheid aan gastro-intestinale aandoeningen. Deze effecten omvatten veranderingen in de gastro-intestinale motiliteit, verhoogde viscerale perceptie, veranderingen in de gastro-intestinale secretie, verhoogde darmpermeabiliteit, negatieve effecten op het regeneratievermogen van het gastro-intestinale slijmvlies en op de darmmicrobiota. Tegelijkertijd is aangetoond dat lichaamsbeweging onafhankelijk de samenstelling en functionele capaciteit van de darmmicrobiota wijzigt, wat het belang ervan onderstreept voor het behoud van de darmgezondheid. (11)
Deze gecombineerde benaderingen, die een passend dieet, gerichte supplementen en het beheer van stress en lichaamsbeweging combineren, bieden een holistische strategie voor het herstellen en gezond houden van de darmbarrière.
Voedingsmiddelen die de darmbarrière herstellen
Om het herstel en het behoud van een gezonde darmbarrière te ondersteunen, is het essentieel om aandacht te besteden aan onze voeding. Bepaalde specifieke voedingsmiddelen spelen een sleutelrol in dit proces. Hier volgt een samenvattende tabel met voedingsmiddelen die gunstig zijn voor de darmgezondheid, gebaseerd op recent betrouwbaar onderzoek. Naast hun voedingswaarde bieden deze voedingsmiddelen unieke eigenschappen om een optimale darmfunctie te bevorderen(12)
| Voedsel | Eigenschappen en voordelen |
|---|---|
| Zuurkool (of gefermenteerde kool) | Rijk aan vitamine C, kalium, fosfor en calcium. Bevordert de mobilisatie van bacteriën die essentieel zijn voor de darm dankzij lacto-fermentatie. |
| Honing | Bevat fructo-oligosachariden, die fungeren als prebioticum om de groei van bacteriën te stimuleren die gunstig zijn voor de darm. Antioxidant. |
| Miso | Bron van zink en ijzer. Gefermenteerde pasta goed voor de spijsvertering en het darmkanaal. |
| Natuurlijke yoghurt en probiotica | Rijk aan calcium, vitamine D en fosfor. Bevat zuur-lactische bacteriën die het darmevenwicht helpen herstellen. |
| Groenten en bepaalde vruchten | Bron van essentiële voedingsvezels, met name galacto-oligosachariden en fructo-oligosachariden. Voorbeelden: ui, banaan, asperges, prei, artisjok, witlof. |
| Vezelrijke voeding | Groenten, fruit, volkoren granen, peulvruchten. Vezels bevorderen de genezing van het darmslijmvlies. |
| Voedingsmiddelen rijk aan omega-3 vetzuren | Vette vis, walnoten, lijnzaad. Gunstig voor de darmgezondheid. |
| Ontstekingsremmende voedingsmiddelen | Bessen, kruisbloemige groenten, avocado’s, walnoten, lijnzaad. Rijk aan antioxidanten en omega-3, ze verminderen ontstekingen en bevorderen de genezing van de darmen. |
| Gefermenteerd voedsel | Kefir, zuurkool, kimchi, yoghurt. Bevatten levende culturen en bepaalde probiotica die de diversiteit van de darmmicrobiota verbeteren. |
| Prebiotica | Voedingsvezels in groenten en fruit die de groei van nuttige bacteriën voeden en stimuleren en de darmbarrière versterken. |
Glutamine en darmgezondheid
Glutamine, een belangrijk aminozuur in de darmgezondheid, is het onderwerp geweest van talrijke wetenschappelijke studies die de essentiële rol ervan bij het herstellen en onderhouden van de darmbarrière hebben benadrukt
- Darmpermeabiliteit verbeteren met glutamine: Verschillende onderzoeken hebben aangetoond dat glutaminesupplementen de darm kunnen beschermen tegen de schadelijke effecten van stress en de darmpermeabiliteit kunnen verminderen. Glutamine is ook effectief gebleken bij het voorkomen van schade aan het darmslijmvlies veroorzaakt door indomethacine, een medicijn dat de darmpermeabiliteit verhoogt. “Bovendien bleek het in staat om de disfunctie van de darmbarrière veroorzaakt door de toediening van corticosteron bij ratten te voorkomen.
- Herstel van beschadigd slijmvlies en behoud van darmbalans: Glutamine helpt bij het versterken van de tight junctions tussen darmepitheelcellen en helpt zo de integriteit van de darmbarrière te behouden. Het is ook aangetoond dat het de barrièrefunctie van menselijke enterocyten verbetert en atrofie en disfunctie van de darmbarrière voorkomt door de expressie van het Hsp70-eiwit in darmepitheelcellen te verhogen.
Dieetdiversiteit voor een gezonde darmmicrobiota
Het volgen van een gevarieerd dieet is van fundamenteel belang voor het verrijken van de diversiteit van de darmmicrobiota, die een cruciale rol speelt bij het beschermen en gezond houden van het darmslijmvlies.
Diversiteit van de darmmicrobiota
Dieetdiversiteit speelt een cruciale rol in de gezondheid van de darmmicrobiota. Volgens onderzoek, waaronder de studie“Influence of Foods and Nutrition on the Gut Microbiome and Implications for Intestinal Health“(PMID: 36076980), leveren voedingscomponenten substraten voor de mutualistische microbiële flora in ons maag-darmkanaal, waardoor de structuur, samenstelling en functie ervan wordt gemoduleerd. Deze interactie tussen de microbiota en het darmepitheel is van vitaal belang om de darmhomeostase gezond te houden.
Het belang van diversiteit in voeding
Dr. Will Bulsiewicz, een gerenommeerd gastro-enteroloog, benadrukt ook het belang van diversiteit in onze voeding. Elk micro-organisme in onze darm vervult een andere functie en biedt unieke voordelen. Hoe diverser onze darmmicrobiota is qua soorten, hoe beter ons lichaam functioneert en hoe gezonder we blijven. Verminderde diversiteit, vaak veroorzaakt door factoren zoals antibiotica en stress, kan deze capaciteit verminderen.
De rol van voedingsvezels
Voedingsvezels zijn essentieel om de microbiota te voeden en gezond te houden. Ze produceren verbindingen genaamd korte-keten vetzuren, die goed zijn voor de gezondheid en de diversiteit van de darmmicrobiota vergroten. Een hoge vezelinname bevordert daarom een diverse en functionele microbiota.
De Netflix documentaire “Bien dans son assiette, la preuve par 2” (alleen in het Frans)
De documentaire“Bien dans son assiette, la preuve par 2“, ook bekend als “Je bent wat je eet: een tweeling-experiment“, biedt een fascinerende verkenning van de invloed van voeding op het menselijk lichaam. Deze Netflix-documentaireserie, gelanceerd in 2024, laat eeneiige tweelingen zien die acht weken lang hun dieet en levensstijl veranderen als onderdeel van een wetenschappelijk experiment. De studie, geïnspireerd door onderzoek aan de Stanford University, heeft als doel om de effecten van twee verschillende diëten – een veganistisch dieet en een omnivoor dieet– op deze genetisch identieke tweelingen te observeren.
Deze documentaire is ook bijzonder relevant voor ons artikel over darmdoorlaatbaarheid en herstel. Het benadrukt het belang van voedingskeuzes voor de gezondheid van de darmen. Door de fysieke en mentale verschillen tussen tweelingen met verschillende diëten te observeren, biedt de documentaire waardevolle inzichten in hoe verschillende diëten de algehele gezondheid en meer specifiek de darmgezondheid kunnen beïnvloeden. Deze focus op diëten sluit aan bij het gedeelte van ons artikel over voedingsbenaderingen om de darmbarrière te herstellen.
Bovendien beperkt de documentaire, geregisseerd door Louie Psihoyos, zich niet tot voedingsaspecten. Er wordt ook een verband gelegd tussen eetgewoonten en klimaatverandering, waarbij de nadruk wordt gelegd op het onderlinge verband tussen persoonlijke gezondheid en de gezondheid van de planeet. Dit bredere perspectief is in lijn met het begrip mondiaal welzijn dat in ons artikel wordt besproken en dat niet alleen de gezondheid van de darmen omvat, maar ook de invloed van onze voedingskeuzes op het milieu en de maatschappij.
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/37606514/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30115904/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33492118/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31076401/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25407511/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/37505311/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/10980980/
- https://www.ipubli.inserm.fr/bitstream/handle/10608/8881/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27812084/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/36615829/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30883471/
- https://cdhf.ca/fr/comment-lalimentation-peut-elle-favoriser-la-sante-intestinale-et-le-systeme-immunitaire/
- lanutrition.fr
- https://www.biron.com/fr/centre-du-savoir/parole-de-specialiste/stress-gastro-intestinal/
- Fiber Fueled; Will Bulsiewicz, MD.
- https://zoe.com/
